• Czy wiesz, że...
    BIUSTONOSZ
    Biustonosz pochodzi od niemieckiego Büstenhalter i jest tzw.
    półkalką – w pierwszej części wynikiem oddania w piśmie niemieckiej wymowy słowa Büste, w drugiej wynikiem przetłumaczenia niemieckiego Halter ‛pojemnik lub inny przedmiot służący do trzymania czegoś’. Bliższy oryginałowi biusthalter nie zdążył się na dobre zadomowić w polszczyźnie, gdy stał się słowem przestarzałym. Rodzimy stanik (od rzeczownika stan) jest zaś słowem mniej precyzyjnym, gdyż oznacza też część damskiej sukni od ramion do pasa. Wśród słów, które przychodzą na myśl, jest jeszcze napierśnik – część kuchennego fartucha albo część zbroi. Różnica między kobiecym a męskim napierśnikiem dobrze ilustruje dawny społeczny podział ról kobiet i mężczyzn.
    Mirosław Bańko
     
  • Łatwo pomylić
    JASNOWIDZĄCY
    O jasnowidzu mówimy tak dlatego, że
    jest jasnowidzący (w każdym razie gdy za takiego go niektórzy uważają). Gdy sami widzimy coś jasno, pięknego daru jasnowidzenia sobie raczej nie przypisujemy – notabene jeśli mamy jasny ogląd spraw, jeśli świat widzimy jasno, raczej nie wierzymy w żadne jasnowidzenia. Natomiast możemy o sobie mówić, oby zasadnie, żeśmy jasno widzący, dwoma słowami, z których jedno określa drugie. Jasno określa.
    Jerzy Bralczyk
     
  • To ciekawe
    Piąte koło u wozu
    Czyli: ktoś czy coś, co zawadza, bo jest niepotrzebny (niepotrzebne). Wóz ma cztery koła, piąte
    nawet nie wiadomo gdzie miałoby się kręcić. Takie piąte koło jest zbyteczne – a tak mówimy nie tyle wtedy, gdy myślimy tylko o braku zastosowania, lecz raczej w poczuciu przeszkody. Piąte koło komplikuje sytuację, sprawia, że działamy mniej sprawnie. Taka kula u nogi. A skądinąd dziś wiemy, jak konieczne jest piąte, zapasowe koło. Lub choćby jego część.
    Jerzy Bralczyk
     
Słowo dnia: lektura

Zagraj z nami!

Chcesz sprawdzić swoją znajomość języka?

Zagraj teraz

Zasady pisowni

16. [56] Użycie wielkiej litery ze względów składniowych
Wielką literę stosuje się na początku każdego wypowiedzenia rozpoczynającego tekst oraz na początku każdego wypowiedzenia następującego po kropce:
Zbliżało się południe. Rzeka przepływająca przez niebiosa spłynęła za widnokres razem z moją wsią. Wprawdzie nadal wzdłuż rzeki rosła kukurydza i tytoń, ale okolica była już zupełnie inna. Może dlatego, że zbliżałem się do rozsypanego po wzgórzu miasteczka. Samo miasteczko, poza klasztorem z białego kamienia, niczym nie różniło się od naszej parafialnej wsi.
(T. Nowak)
Wielkiej litery używamy także po dwukropku:
a) kiedy przytaczamy cudzą wypowiedź i gdy cytat składa się z dwu lub więcej zdań (jak w poniższym przykładzie); cytaty jednozdaniowe możemy rozpoczynać małą literą, a cytaty niebędące zdaniami rozpoczynamy wyłącznie małą literą:
Popatrzyła na mnie z dziwnym, może trochę nieprzyjemnym uśmiechem i powiedziała po francusku najczystszą francuszczyzną:
— Nic nie szkodzi. Możemy rozmawiać po francusku. Tak jak kiedyś. Czy naprawdę tak zbrzydłam i zestarzałam się, że mnie pan nie poznaje?
(S. Dygat)
b) kiedy następuje dłuższy opis lub dłuższe wyliczenie:
Przypominam sobie zaaferowaną i zatroskaną twarz doktora w takiej scenerii: Jest rok 1955. Stoję na schodach przed gmachem Filharmonii Narodowej. Palę papierosa, jest przerwa w koncercie. Trwa Międzynarodowy Konkurs Chopinowski. Widzę w tłumie niespokojnie rozglądającego się kustosza.
(K.M. Sopoćko)
Derywaty modyfikacyjne (odrzeczownikowe) dodają nowy predykat do znaczenia podstawowego rzeczownika. Należą tu:
1. Nazwy żeńskie, np. studentka, mniszka, dozorczyni.
2. Nazwy deminutywne oznaczające małość przedmiotu (najczęściej w połączeniu z emocją pozytywną), np. domek, lampka.
3. Nazwy augmentatywne oznaczające dużą wielkość przedmiotu (najczęściej w połączeniu z emocją negatywną), np. domisko.
(Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia)
Po pytajniku i wykrzykniku również stosuje się wielką literę (choć możliwe jest użycie litery małej), np.
Renesans Brzozowskiego? Za wcześnie o tym mówić. Dopóki książki Brzozowskiego są białymi krukami, gdzież można mówić o renesansie? Czy na zapowiadane pełne wydanie jego dzieł w Polsce będziemy czekać równie długo jak na Norwida?
(J. Czapski)
 
 
... >>

Zmieniają się czasy,
zmieniają się słowa

Zobacz w Słowniku języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego, jak przez pół wieku zmieniło się słowo inkwizycja
Więcej słów
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego