odmiana

Podajemy rozstrzygnięcia wszelkich problemów związanych z odmianą słów: czy dane słowo w ogóle się odmienia, jak je odmieniać, czy ma liczbę mnogą, czy dopełniacz ma końcówkę -u czy -a, jak brzmi w czasie przyszłym, jaki jest jego wołacz.

  • klient i kreator
    14.03.2002
    14.03.2002
    Jaka będzie poprawna językowo forma rzeczownika klient w przypadku rzeczy a nie osoby? Wydaje mi się, że klienty (tak jak – kreatory, kontrolery). Jednakże w literaturze częściej spotyka się określenie klienci, np. klienci FTP (program obsługujący protokół FTP).
  • ciągnąć
    12.03.2002
    12.03.2002
    Proszę o wyjaśnienie poprawności użycia trybu rozkazującego dla czasownika ciągnąć, w mowie potocznej słyszymy ciąg. Czy jest to poprawne w porównaniu z formą ciągnij?
    Dziękuję uprzejmie za pomoc
    G.Biwan, Żary
  • otwarcie i otworzenie
    11.03.2002
    11.03.2002
    Czy istnieje uzasadnienie dla stosowania dwóch następujcych form: otworzenie i otwarcie? Np. otwarcie restauracji, ALE otworzenie pliku.
    Z góry dziękuję za odpowiedź i pozdrawiam.
  • przyszłom i wyszłom?
    11.03.2002
    11.03.2002
    Spotkałam się kiedyś w dość starym wydaniu podręcznika gramatycznego z formą czasu przeszłego liczby pojedynczej czasu nijakiego (np. przyszłom, wyszłom itd.). Czy taka forma jest nadal poprawna? Kojarzy mi się raczej z wymową gwarową. Jakiej formy np. w bajce dla dzieci użyłoby Słońce, Drzewko czy inna fantastyczna postać?
  • klaster
    5.03.2002
    5.03.2002
    Szanowni Państwo,
    Zastanawia mnie od jakiegoś czasu, czy poprawna jest odmiana słowa klaster, podawana przez słowniki PWN. W słowniku ortograficznym oraz w słowniku języka polskiego znalazłam klaster, klastera, klastery. Jednocześnie słownik języka polskiego podaje wyłącznie muzyczne znaczenie tego słowa. Tymczasem klaster oznacza jeszcze coś innego: w informatyce klaster to zespół serwerów (komputerów), połączonych w celu podniesienia niezawodności lub wydajności (ang. cluster).
    Nie wiem, jaki jest uzus w muzykologii; w informatyce odmienia się klaster, klastra, klastry, tak jak plaster, plastra, plastry czy wichajster, wichajstra, wichajstry. Czy odmiana klaster, klastra, klastry jest dopuszczalna?

    Pozdrawiam,
    Marta Bartnicka (IBM Polska, Translation Services Center)
  • odmiana imion i nazwisk na dypolomach
    1.03.2002
    1.03.2002
    Czy imiona i nazwiska osób pisane na dyplomach należy odmieniać?
  • osa
    1.03.2002
    1.03.2002
    Interesuje mnie zagadnienie związane z odmianą słowa osa. Czy istnieje przestarzała forma liczby mnogiej słowa osa wystepująca w formie ós? Widziałem już taką forme językową w jednym z dzieników i chciałbym się upewnić, czy jest ona prawidłowa. Ponieważ nie moge znaleźć tej formy w dostępnych mi słownikach poprawnej polszczyzny. Będe bardzo wdzięczny za rozwianie moich wątpliwości na tym punkcie.
    Z wyrazamy szacunku
    Norbert Malinowski
  • książę powstały z grobu
    19.02.2002
    19.02.2002
    Witam.
    Mam dwa pytania. Pierwsze dotyczy odmiany wyrazu książę w liczbie mnogiej. Czy odmienia się [on] tak jak kurczę [kurczęta (M=B), kurcząt (D)], a więc: książęta (M), książąt (D) i widzę kogo, co: książęta (B). Czy jest to wyjątek, a B=D, czyli książęta (M) i książąt (D=B)?
    Drugie pytanie dotyczy wyrazu powstały, powstała, powstałe itd., np. książka powstała w VI w. Czy ten imiesłów jest poprawny i jaki jest to imiesłów? Z góry dziękuję za odpowiedź.
  • kupować, ale wykupywać
    15.02.2002
    15.02.2002
    Panie Profesorze,
    Serdecznie dziękuję za odpowiedź dotyczącą dylematu: widzialność czy widoczność. Tym razem niepokoi mnie sprawa dotycząca słowa wykupywać, które tak często pojawia się w prasie. Czy nie powinno być raczej wykupować?
    Z niecierpliwością czekam na odpowiedź.
  • kreatorzy aplikacji i asystenci systemowi
    14.02.2002
    14.02.2002
    Szanowni Państwo,
    Jak powinno odmieniać się po polsku słowa z terminologii informatycznej: klient, agent, asystent? Nie chodzi tu oczywiście o osoby, ale o programy. Denerwuje mnie, kiedy często słyszę tu odmianę: klienci, agenci, asystenci, uzasadnianą terminologią Microsoftu. Czyżbyśmy mieli nową wyrocznię w dziedzinie języka polskiego?
    Pozdrawiam,
    Monika
  • czas zaprzeszły
    12.02.2002
    12.02.2002
    W dawnych tekstach można spotkać się z takim czasem: on zrobił był, poszedl był itp. Jak to wyglądało w innych osobach? Np. w pierwszej l.poj. bedzie ja zrobił byłem, zrobiłem był czy jeszcze jakoś inaczej? Jak się taki czas nazywa?
    Serdecznie pozdrawiam,
    Jerzy Buczek
  • cywil
    8.02.2002
    8.02.2002
    Dzień dobry.
    Jaka jest poprawna forma dopełniacza l. mn. słowa cywil? W „Słowniku ortograficznym” pod red. E. Polańskiego jest forma cywili, w „Słowniku języka polskiego” pod red. M. Szymczaka – cywilów, z kolei w „Słowniku poprawnej polszczyzny” A. Markowskiego są obie formy, z tym że forma cywili uznana jest za środowiskową. Kto ma rację?
  • w Zachodniopomorskiem – raz jeszcze
    5.02.2002
    5.02.2002
    Odpowiedział Pan jednemu z internautów, że jest rzeczownik Zachodniopomorskie i przymiotnik zachodniopomorski. Ten pierwszy miałby oznaczać nazwę regionu. I tu mam wątpliwość: czy tego typu nazw regionów (odmienianych tak jak Zakopane) nie tworzy się jedynie od nazw miast: Krakowskie (w zn. 'Kraków i okolice'), Poznańskie etc.? Tutaj zaś nazwa regionu to Pomorze Zachodnie. Podobnie: mazowieckie // Mazowsze, wielkopolskie // Wielkopolska. Nie powiedziałabym więc: „W Mazowieckiem będzie jutro padać”, tylko „Na Mazowszu…” albo „W województwie mazowieckim…”.
    Ale być może się czepiam ;-)
    Serdecznie dziękuję za wyjaśnienie tej kwestii.
  • kilka ryzyk
    4.02.2002
    4.02.2002
    Czy słowo ryzyko występuje w liczbie mnogiej, np. ryzyka?
  • elfy i elfowie
    4.02.2002
    4.02.2002
    Moje pytanie dotyczy mianownika i biernika l. mn. rzeczownika elf. We wszelkich słownikach jako poprawna sugerowana jest końcówka -y (a więc elfy). Tymczasem Marek Gumkowski w jednym z wydań Władcy Pierścieni J. R. R. Tolkiena wprowadził formę elfowie, tak to motywując:
    Wspomnieć także należy o modyfikacji innego rodzaju: rzeczownikowi elf w mianowniku i bierniku liczby mnogiej nadawana jest tu męskoosobowa forma elfowie, nie figurująca w słownikach języka polskiego. Odważono się na takie odstępstwo od językowych prawideł zarówno dlatego, że w odniesieniu do postaci określanych tym mianem są tu zawsze stosowane formy gramatyczne przynależne istotom ludzkim (a więc oni, nie one; zrobili, nie zrobiły), jak i z chęci naśladowania w tej mierze decyzji autora, używającego nieprawidłowej w angielszczyźnie formy liczby mnogiej elves (zamiast elfs) i toczącego o to zażarte boje ze skrupulatną korektą. Tolkien chciał w ten sposób odświeżyć sens słowa, które – jak pisał – „z biegiem czasu skarlało i dziś kojarzy się raczej z fantastycznymi duszkami”. W polskim przekładzie forma elfy została pozostawiona wyłącznie w kilku miejscach jako zbiorowe określenie ludu czy też szczepu (np. Elfy Szare, Elfy Leśne – ale już: Elfowie Wysokiego Rodu). Podobnie, choć w sposób nie tak konsekwentny, wprowadzone zostały, jako oboczne, formy krasnoludy i krasnoludowie.

    Swego czasu temat ten wzbudził żywą wymianę zdań na „Forum dyskusyjnym miłośników twórczości J.R.R. Tolkiena”. Tu chciałbym spytać, co Państwo sądzą na temat takiej innowacji językowej, jej zasadności i poprawności. Czy da się tu w ogóle jednoznacznie rozstrzygnąć problem, czy też wybór jednej z form jest li tylko kwestią gustu użytkowników języka?

    Z tolkienowskim pozdrowieniem,
    Ruginwaldus
  • krosta
    28.01.2002
    28.01.2002
    Jaka jest poprawna forma rzeczownika krosta w dopełniaczu: krost czy króst?
  • różności fleksyjne
    25.01.2002
    25.01.2002
    Chciałbym się dowiedzieć, jak mówimy i piszemy: patrzyć czy patrzeć, przypatrzyć się czy przypatrzeć się?
    Drugie pytanie dotyczy słowa kupować: czy piszemy wkupować się w czyjeś łaski, czy wkupywać?
    I ostatnie: w cudzysłowie czy w cudzysłowiu?
  • w reku – w ręce
    25.01.2002
    25.01.2002
    Chciałem wyrazić wielkie zadowolenie z Pańskiego powrotu do TVP. Dzień, w którym Pan ogłosił swoje z niej odejście, był dla mnie dniem bardzo smutnym. Teraz pytanie. Zawsze mnie uczono, że mieć coś w ręku znaczy trzymać jednocześnie w dwóch rękach i dodatkowo muszą to być ręce należące do jednej osoby. Z wielkim smutkiem stwierdzam, że teraz zgodnie telewizją, prasą i radiem nosi się zegarek na lewym reku albo skrzypce trzyma się w lewym, a smyczek w prawym ręku. Z trzech słowników, które mam, jeden przy haśle ręka pisze Ms l.p. ręce lub ręku. Dwa inne wyraz ręku przypisują liczbie mnogiej.
    Składam Panu wyrazy szacunku –
    Józef Krygowski
  • Linux i Cox
    21.01.2002
    21.01.2002
    Witam.
    Chciałbym się dowiedzieć, jak wygląda poprawna deklinacja rzeczowników zakończonych na x, np. Linux (nazwa systemu operacyjnego), Cox (angielskie nazwisko).
    Pozdrawiam.
  • Cezex, Hortex i PAX
    21.01.2002
    21.01.2002
    Szanowni Państwo,
    Będę wdzięczny za pomoc w określeniu prawidłowej odmiany nazwy mojej macierzystej firmy. Czy wyraz Cezex można odmieniać Cezex – Cezexu bądź Cezex – Cezex-u (a może Cezex'u), czy poprawna jest wyłącznie odmiana Cezex – Cezeksu. Gdzie znajdę reguły określające odmianę nazw własnych o obcym brzmieniu?
    Z góry dziekuję za wszelkie wskazówki.
    Z poważaniem,
    Tomasz Górecki
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego