etymologia

Jeśli nie wiesz, z jakiego języka pochodzi dane słowo, jakie było jego pierwotne znaczenie, czy lub jak zmieniło się jego znaczenie w naszym języku, dlaczego ma taką postać - tu dowiesz się wszystkiego o słowach, które pochodzą z innych języków, a zadomowiły się w polszczyźnie.

  • kotek i rożek
    16.10.2007
    16.10.2007
    Czy w formantach zdrabniających z cząstką -k- i popularnym kiedyś formancie tworzącym przymiotniki z cząstką -n- (dziś chyba wypieranym np. przez -owy) był jer? Miękki czy twardy? Można bowiem wysnuć dwojakie wnioski:
    1.miękki bo: przejście /g/ > /ż/ w wyrazie rożek utworzonym od róg;
    2.twardy bo: /t/ zamiast podziewanego /ć/ w wyrazie kotek utworzonym od kot.
    A może dzisiejsze /e/ ruchome jest jedynie wynikiem naśladowania jakichś podobnych form powstałych wskutek zaniku jerów?
  • nazwy dni tygodnia
    11.10.2007
    11.10.2007
    Witam!
    Kościół głosi, że pierwszym dniem tygodnia jest niedziela, co zdaje się potwierdzać następujący po niej poniedziałek (poniedziałek – 'po niedzieli') oraz środa, która – będąc wówczas czwartym dniem tygodnia – znajduje się pośrodku reszty (środa – 'środek'). Ale co z czwartkiem (czwartek – 'czwarty dzień') i piątkiem (piątek – 'piąty dzień')? Zgodnie z przedstawioną wyżej wersją są kolejno piątym i szóstym dniem tygodnia – skąd więc te rozbieżności?
  • rozumieć
    11.10.2007
    11.10.2007
    Witam,
    jakie jest pochodzenie (etymologia) słowa rozumieć?
  • brzana i brzany
    5.10.2007
    5.10.2007
    Czy istnieje związek pomiędzy nazwą ryby brzana a przymiotnikiem brzany (od rośliny o nazwie ber)?
  • plebania
    27.09.2007
    27.09.2007
    Witam serdecznie.
    Proszę o wyjaśnienie mi, skąd pochodzi rzeczownik plebania, bo mniemam, że nie jest on polskiego pochodzenia. Spotkałam również rozbieżne zapisy tegoż rzeczownika w dopełniaczu, mianowicie: plebani, sądzę że powinien być tu zapisany przez dwa ii – nieprawdaż?
    Za wszelką pomoc, która jak zwykle jest dla mnie nieoceniona – dziękuję.
  • krótkie formy zaimków dzierżawczych
    26.09.2007
    26.09.2007
    Uprzejmie proszę o wyjaśnienie, skąd pochodzą podwójne formy zaimków dzierżawczych np.: mego – mojego, mym – moim itd. Czy kiedyś może różniły się znaczeniem, np. jedne z nich były akcentowane? Co sądzą Państwo o używaniu współcześnie tych krótszych odpowiedników? Wydaje się, że zanikają, ale chyba nadal są formami pełnoprawnymi.
    Dziękuję za odpowiedż.
    Małgorzta Starzyńska
  • słowo na k…
    11.09.2007
    11.09.2007
    Czy mógłbym prosić o wytłumaczenie etymologii wulgarnego słowa kurwa? W Internecie można znaleźć wiele sprzecznych wersji pochodzenia tego słowa i trudno dotrzeć, która jest zgodna z prawdą.
  • wiewiórka
    7.09.2007
    7.09.2007
    Witam!
    Czy wiedzą Państwo może, jaka jest etymologia wyrazu wiewiórka? Interesuje mnie jego pochodzenie.
    Pozdrawiam
    Piotr Pokój
  • cipa i cipka

    25.06.2007
    25.06.2007

    Witam serdecznie.

    Na stronie: https://sjp.pwn.pl/szukaj/cipka.html podane jest następujące znaczenie słowa cipka:

    1. pot. «kura, zwłaszcza młoda»
    2. posp. «żeński organ płciowy»
    3. posp. «o kobiecie, zwłaszcza niezbyt mądrej i traktowanej głównie jako obiekt seksualny».

    Bardzo chciałabym się dowiedzieć, jaka jest etymologia tego słowa w znaczeniu nr 2 i od kiedy zaczęto go w takim znaczeniu używać. W jaki sposób znaczenie nr 1 (pochodzące od cip-cip: pot. «wykrzyknik używany w celu przywołania ptactwa domowego») „ewoluowało” w znaczenie nr 2? Nie widzę żadnego związku pomiędzy nimi.

    I jeszcze jedno pytanie. Dlaczego wyraz cipa (względem którego wyraz cipka – jak sądzę – jest zdrobnieniem) jest zaklasyfikowany jako wulgarny, natomiast cipka – nie. Bo, poprzez analogię, to tak, jakby słowo łapka było przyjęte w pospolitym użyciu, natomiast łapa było już nieprzyzwoite i wulgarne.

    Z góry dziękuję za odpowiedź. A w zasadzie to dziękuję za całą Poradnię Językową, bo to jedyne chyba miejsce, gdzie mogę uzyskać odpowiedzi na moje pytania.

  • smok i żmij
    22.06.2007
    22.06.2007
    Drodzy Państwo,
    pragnę zapytać o etymologię słów smok i żmij. O ile orientuję się w mitologii słowiańskiej, to żmij to właśnie 'smok'. Jednak obecnie tyko osoby interesujące się starożytnościami słowiańskimi znają słowo żmij, wyszło ono z powszechnego użytku, zastąpione przez smok. Czy słowo smok jest rdzennie polskie (ewentualnie słowiańskie)?
    Z poważaniem
    Michał „Siristru” Dłużak
  • nazwy ulic
    21.06.2007
    21.06.2007
    Witam serdecznie. Mam pytanie: czy nazwy ulic (np. Adama Mickiewicza, Długa, Warszawska) to nazwy własne, czy może nazwy pospolite? Dziękuję za odpowiedź.
  • kukurydzany i kamienować
    19.06.2007
    19.06.2007
    Chodzi mi o różnice w wymowie i w zapisie takich słów, jak kukurydzany, kamienować. Oczywiście taka ich wymowa potraktowana byłaby jako błąd. Podobnie błędny byłby zapis kukurydziany czy kamieniować.
    Skąd się w ogóle wzięły te udziwnienia? Przecież na przykład mamy mahoniowy, a nie mahonowy.
  • retro
    17.06.2007
    17.06.2007
    Dzień dobry,
    w przeczytanej ostatnio książce dotyczącej stylistyki retro znalazłam interesujący fragment wyjaśniający pochodzenie tego terminu – w języku angielskim wywodzi się on pośrednio z terminologii lotów kosmicznych, skąd trafił do mowy potocznej. Zastanawiam się, kiedy ten termin pojawił się w języku polskim w taki znaczeniu, w jakim używamy go dziś. Czy wcześniej również związany był ściśle z nauką i występował jedynie jako przedrostek?
    Dziękuję i pozdrawiam,
    Olga Drenda
  • Dlaczego miś?
    13.06.2007
    13.06.2007
    Witam, chciałbym zapytać o pochodzenie słowa miś. Niedźwiedź – to wiadomo i logicznie, ale skąd ten miś?
    Pozdrawiam.
  • chaja
    13.06.2007
    13.06.2007
    Jaki jest rodowód środowiskowego wyrazu haja (chaja?) oznaczającego kłótnię lub bójkę i jak należy go zapisywać? Słowa tego nie ma w Słowniku ortograficznym (jest tylko haj w wyrażeniu być na haju, to jednak co innego). Znalazłem go w Słowniku gwary uczniowskiej (K. Czarnecka, H. Zgółkowa), ale tam wiele słów przytaczanych jest w pisowni niepoprawnej. Dziękuję z góry za odpowiedź!
  • tobie i sobie
    13.06.2007
    13.06.2007
    Witam!
    W jęz. scs. (jak się domyślam również w jęz. ps.) zaimek zwrotny jak również zaimek osobowy 2. os. l. poj. miały w celowniku i miejscowniku formę tebe oraz sebe (przy czym drugie e było szerokie, tzw. jać). Jak wyjaśnić to, że w języku polskim mamy formy tobie i sobie z o zamiast e i brakiem jakiegokolwiek zmiękczenia początkowej spółgłoski? Czy to po prostu polska innowacja pod wpływem formy narzędnika (tobą, sobą)?
    Z góry dziękuję za odpowiedź.
  • bliźnię
    30.05.2007
    30.05.2007
    Czy leksem bliźnięta występuje TYLKO jako odpowiednik dwojaczków? Gdy widzę np. troje PODOBNYCH do siebie dzieci i chcę o tym komuś zakomunikować, czy nie mogę powiedzieć, że to bliźnięta (czyli że są one podobne), nie wiem bowiem, czy nie mają one jeszcze rodzeństwa z tej samej ciąży? Nie znam etymologii tego wyrazu, ale jeśli pochodziłby on od leksemu blisko, to czy ta propozycja nazewnicza byłaby zasadna?
  • dupa
    28.05.2007
    28.05.2007
    Jaka jest etymologia słowa dupa??
  • w czambuł
    25.05.2007
    25.05.2007
    Szanowni Eksperci,
    skąd wziął się zwrot potępiać w czambuł i czym jest ów czambuł?
    Pozdrawiam
    Joanna
  • imać
    18.05.2007
    18.05.2007
    Czy czasownik imać był kiedyś przechodni (dziś zostało nam tylko imać się)? Z przykładów SPJD wynika łączliwość dopełniaczowa. PSWP Zgółkowej podaje: „imać co, kogo, czym”, ale przykłady użycia ma tylko dla rzeczowników męskożywotnych (B. = D.). Przy czym żadne współczesne słowniki, także te dwa tu wymienione, nie podają imany.
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego