frazeologia

W tym miejscu dowiesz się wszystkiego o polskich związkach frazeologicznych: skąd się wzięły, co znaczą, jaką mają postać, czy można je odmieniać lub w jakich kontekstach mogą być użyte.

  • z motyką na słońce
    24.10.2013
    24.10.2013
    W angielskim istnieje bardzo przydatne wyrażenie idiomatyczne bite off more than you can chew, które dosłownie oznacza 'ugryźć więcej niż da się przełknąć' i używane jest w kontekście przerostu ambicji nad możliwościami. Czy Szanowna Poradnia ma pomysł na równie obrazowe tłumaczenie? Najlepiej z zachowaniem elementu żarłoczności.
    Z góry dziękuję za wszelkie pomysły.
    Dorota
    PS Wiem, że nie można, ale rzadko mam okazję: przymiotnik od cara to carski. A od carycy też?
  • kropka nad i
    22.10.2013
    22.10.2013
    Czy w wyrażeniu kropka nad i literka i powinna być ujęta w cudzysłów?
  • wąż, który zjada własny ogon
    17.10.2013
    17.10.2013
    Dobry wieczór / Dzień dobry :-)
    Chciałbym się zapytać o znaczenie powiedzeń gonić własny ogon oraz zjadać własny ogon. Co one oznaczają i czy mogą być stosowane zamiennie?
    Pozdrawiam
    Emil Szajerski
  • trzymać czy ściskać?
    2.10.2013
    2.10.2013
    Czy wyrażenie ściskać kciuki jest prawidłowe? Myślałem, że można tylko trzymać kciuki. Tak jest zresztą w Słowniku frazeologicznym PWN (2011).
  • niemniej jednak
    8.09.2013
    8.09.2013
    Szanowni Państwo!
    Zwracam się do Państwa z zapytaniem o wyrażenie niemniej jednak. Przez trzy lata liceum polonistka „wbijała mi do głowy” informację, jakoby wyrażenie niemniej jednak było błędem językowym. „Albo niemniej, albo jednak” – mówiła. Niejednokrotnie jednak natknąłem się na niemniej jednak w odpowiedziach udzielanych przez Państwa tu, w poradni. Będę bardzo wdzięczny za rozwianie moich wątpliwości co do tego wyrażenia.
    Z poważaniem,
    Adam Kaczorek
  • na poświęta, na powakacje, od przedwojny
    29.06.2013
    29.06.2013
    Jaką częścią mowy są wyrazy w wyrażeniach: na poświęta, od przedwojny, na powakacje. Jak należy je odmieniać, np. „Od powakacji do poświąt nie będę się z nim widział”? Czy mają one charakter potoczny? A może są nieprawidłowe?
  • Za mundurem panny sznurem
    22.06.2013
    22.06.2013
    Szanowni Eksperci,
    czy wiadomo, z jakiego czasu pochodzi powiedzenie za mundurem panny sznurem?
    Dziękuję
    Iwona
  • Nie zawracaj gitary, wal do mnie jak w dym!
    20.05.2013
    20.05.2013
    Chciałbym się dowiedzieć, jakie jest pochodzenie dwóch potocznych zwrotów: zawracać komuś gitarę i walić do kogoś jak w dym.
  • w pełnym tego słowa znaczeniu
    8.05.2013
    8.05.2013
    Zastanawia mnie zwrot w pełnym tego słowa znaczeniu. Czy jest to poprawny zwrot? Z jednej strony jest on dosyć popularny w różnego rodzaju tekstach, z drugiej strony nie można przecież użyć słowa w jego niepełnym znaczeniu.
  • W uchu czy w ulu?
    22.02.2013
    22.02.2013
    Dzień dobry.
    Mówi się ciepło jak w uchu czy ciepło jak w ulu?
    Z wyrazami uszanowania
    Konrad Dulkowski
  • powrót do korzeni
    9.02.2013
    9.02.2013
    Witam.
    Interesuje mnie frazeologizm wrócić do korzeni. Mam dość aktualne słowniki, ale tego zwrotu w nich nie ma. Czy jest formalnie dopuszczony do użytku, czy występuje tylko w języku potocznym? Proszę też o przykłady jego poprawnego użycia. Czy można powiedzieć np. „Ta płyta zespołu XYZ to powrót do korzeni”? Albo: „Pisarz ABC wraca do korzeni swojej twórczości”.
    Pozdrawiam
    MW
  • mało wiele
    4.02.2013
    4.02.2013
    W opowieści Marka Bieńczyka Nussi i coś więcej (2012) trzykrotnie padają słowa: „Nie minęło dużo wiele” (= Nie minęło dużo czasu). Przyznam, że nigdy wcześniej się z tym zwrotem nie spotkałem. Czy jest on znany polszczyźnie ogólnej? A przy okazji – czy między dużo a wiele nie powinniśmy postawić przecinka?
  • z zakasanymi rękawami
    29.01.2013
    29.01.2013
    Szanowni Państwo,
    chciałabym się dowiedzieć, jaka jest motywacja frazeologizmu pracować z zakasanymi rękawami. Czy możemy tu mówić o jakimś związku z realiami historycznymi, tak jak w wypadku frazeologizmu rosyjskiego rabotat zasučiv rukava (na Rusi dawniej nosili ubrania z długimi do ziemi rękawami i aby można było w ogóle pracować, trzeba było rękawy podciągnąć)?
    Z wyrazami szacunku
    Czytelniczka
  • „Trzeba łysych pokryć papą”
    26.01.2013
    26.01.2013
    Chciałabym zapytać, co oznacza sformułowanie kryć łysych papą. Nie spotkałam się z tym zwrotem w swoim otoczeniu, natomiast natrafiłam na niego w tekście piosenki, a później w opowiadaniu Marka Hłaski. Nie będąc pewna, jakie jest jego znaczenie, a przede wszystkim pochodzenie, próbowałam poszukać jakichś informacji na ten temat, jednak nie znalazłam nic, co by mnie satysfakcjonowało. Z tego też powodu postanowiłam zwrócić się o pomoc do Państwa.
  • odmieniać przez wszystkie przypadki
    6.01.2013
    6.01.2013
    Szanowni Państwo,
    na wczorajszej Gali Mistrzów Sportu, emitowanej na antenie TVP1, prezenterka powiedziała: „Dzisiaj słowo dziękuję [nie dziękować] będzie odmieniane przez wszystkie przypadki”. Trochę mnie to zdanie rozbawiło. Czy jest ono poprawne? Mam wątpliwości, gdyż z jednej strony wyraz dziękować jako czasownik nie odmienia się przez przypadki, ale z drugiej całe sformułowanie można by uznać za sfrazeologizowane, a frazeologia, wiadomo, rządzi się swoimi prawami.
    Łączę wyrazy uznania
    Dominik
  • paść na twarz
    24.11.2012
    24.11.2012
    „Przeszyci lękiem [oni] padli na twarz”. Czy w powyższym wyrażeniu konieczna jest formalna zgoda, a więc: „Padli na twarze”? Stylistycznie bardziej podoba mi się: „padli na twarz”.
  • Francja-elegancja
    22.11.2012
    22.11.2012
    Szanowni Państwo,
    chciałabym się dowiedzieć, jaki jest poprawny zapis sformułowania: francja-elegancja czy też elegancja-francja? Czy nazwę państwa powinno zapisywać się wielką literą, czyli Francja-elegancja lub elegancja-Francja? Jaka jest prawidłowa kolejność wyrazów w tym wyrażeniu? Będę wdzięczna za odpowiedź.
    Z najlepszymi pozdrowieniami
    Aneta
  • rozsiąść się jak w żydowskiej herbaciarni
    15.11.2012
    15.11.2012
    Kilkakrotnie spotkałem się z powiedzeniem rozsiąść się jak w żydowskiej herbaciarni. Czy mogą Państwo wyjaśnić jego pochodzenie?
  • tajemnica poliszynela
    21.10.2012
    21.10.2012
    Szanowni Państwo!
    Zastanawiam się, dlaczego we frazeologizmie tajemnica poliszynela komponent poliszynel zapisywany jest małą literą. Z mojej kwerendy wynika, że rzeczownik poliszynel jest nazwą własną – imieniem garbatego błazna z francuskiego teatru lalek (wywodzącego się z włoskiej komedii dell’arte), który głośnym szeptem powierzał publiczności sekrety i tak wszystkim znane. Skąd bierze się zatem zapis od małej litery?
    Z wyrazami szacunku
    Dominik
  • lek na całe zło
    20.09.2012
    20.09.2012
    Witam,
    chciałbym dowiedzieć się czy funkcjonujące w mowie potocznej wyjście na całe zło jest poprawne pod względem językowym, czy też możemy posługiwać się tylko i wyłącznie lekiem na całe zło?
    Pozdrawiam
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego