nazwy własne

W tym miejscu znajdziesz wszystko, co chcesz lub powinieneś wiedzieć o nazwach własnych. Dowiesz się, które z nich piszemy małą literą, od których powstały przymiotniki a od których nie, czy od nazwy każdej miejscowości można utworzyć nazwę jej mieszkańca. Poznasz rozstrzygnięcia problemów związanych z nazwiskami i ich odmianą. A jeśli jakiejś odpowiedzi nie znajdziesz, możesz zadać pytanie naszym ekspertom.

  • Waris Dirie
    9.06.2003
    9.06.2003
    Jak wymawia się imię i nazwisko somalijskiej modelki – autorki Córki Nomadów – Waris Dirie?
    Monika Zawistowska
  • wujaszek Wania
    9.06.2003
    9.06.2003
    Szanowna redakcjo,
    mówimy wujkowie Wanie czy wujkowie Waniowie?
  • Felice i Salvatore
    2.06.2003
    2.06.2003
    Nie wiem, jak odmienić dwa włoskie imiona: Felice i Salvatore. Praktyczny słownik poprawnej polszczyzny A. Markowskiego każe zostawiać je nieodmienione. Duży zielony słownik tego samego autora w ogóle o tym nie wspomina (albo nie umiałem znaleźć). Intuicja podpowiada mi, żeby odmieniać Salvatora, Salvatorowi…, ale Felicego, Felicemu… W książce, o którą chodzi, nieodmienianie prowadziłoby do wielkiej liczby niejasności: Ojciec Salvatore, Fiat 127 Felice itp. Być może chęć odmiany Salvatore według deklinacji rzeczownikowej bierze się stąd, że istnieje polska wersja tego imienia: Salvador.
    Co mogliby Państwo poradzić (zarówno poparłszy to argumentami naukowymi, jak i na podstawie intuicji językowej)?
    Wojciech Górnas
  • mianownik My, dopełniacz Mych?
    2.06.2003
    2.06.2003
    Zamiatin napisał książkę pt. My. Taka konstrukcja jest najbezpieczniejsza. Ale skoro możemy powiedzieć, że Hugo napisał Nędzników (a niekoniecznie, że książkę pt. Nędznicy), to przez analogię – Zamiatin napisał My czy Nas?
  • Ottomanowie czy Ottomani
    2.06.2003
    2.06.2003
    Przedstawiciele tureckiej dynastii Osmanów zwani są tez Ottomanami. Jak brzmi mianownik l.mn. tej nazwy? Ottomanowie (analogicznie do: Osmanowie)?
  • Al Capone
    30.05.2003
    30.05.2003
    Drodzy Państwo,
    jak należy odmieniać imię i nazwisko Al Capone? Ponieważ nazwisko ma rodowód włoski, więc końcowe e chyba nie jest nieme, a więc nie można stosować odmiany takiej, jak przy nazwisku Capote. A może się mylę? No i co robić z imieniem? Moim zdaniem odmieniać – Ala, Alem, Alowi, Alu… a może inaczej?
    Pozdrawiam
    Bogna Widła
  • Bednaj
    28.05.2003
    28.05.2003
    Witam. Moje pytanie dotyczy znaczenia przydomka mojego pradziada. Słowo to brzmiało Bednaj i stosowane było częściej niż nazwisko.
    Pozdrawiam
    Piotr Wierciak
  • skrócone nazwy instytucji
    28.05.2003
    28.05.2003
    Szanowni Państwo,
    bardzo proszę o wyjaśnienie, czy w tekście, pisząc o Sądzie Najwyższym i używając dalej tylko wyrazu sąd, należy pisać go wielką czy mała literą. Na przykład: „Sąd Najwyższy wydał wyrok w sprawie (…). W wyroku sąd (…)”.
    Dziękuję za odpowiedź, pozdrawiam
    Teresa Zielińska
  • Pico della Mirandola
    27.05.2003
    27.05.2003
    Szanowni Państwo,
    Mianownik: G. Pico della Mirandola, Dopełniacz: G. Pico della Mirandoli – wszystko jasne, według słownika Pico się nie odmienia. Ale jeśli rzeczony filozof występuje w tekście, którego jest głównym bohaterem, jako „goły” Pico (bez della Mirandola), to też nie wolno odmieniać? Dodam, że ta skrócona forma, choć może nie nazbyt poprawna, jest raczej zakorzeniona i potwierdzona, czy raczej wprowadzona przez uzus obcojęzyczny (cf. Responsio ad Picum Melanchtona). Jednakże cokolwiek napiszę, brzmi nieszczególnie. Dop. Pica – w porządku, ale Narz. Pikiem? Cel. Picowi?
    Z poważaniem
    Marianna Cielecka
  • Joe
    27.05.2003
    27.05.2003
    Mam nieustające wątpliwości dotyczące odmiany imion i nazwisk obcych. Tym razem gnębi mnie wątliwość, czy imię Joe należy odmieniać, czy też pozostawiać nieodmienne. Wydaje mi się, że kiedyś słyszałam o zaleceniu nieodmieniania tego imienia, ale – o ile pamiętam – w Przygodach Tomka Sawyera jest mowa o Joem. Z kolei w Korpusie Języka Polskiego znalazłam wyrażenie „w wykonaniu Joe Cockera”. Co zatem robić z tym Joe(m)? Jak rozwiązać problem Joe(go)?
    Z poważaniem,
    Anna Strzałkowska
  • Pelcowizna
    23.05.2003
    23.05.2003
    Co znaczy słowo pelcowizna? Czy to jakiś regionalizm?
  • pisownia tytułów ksiąg biblijnych
    23.05.2003
    23.05.2003
    Dlaczego tytuły ksiąg biblijnych piszemy wielkimi literami (Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Sędziów, Księga Liczb)? Jak poprawnie napisać tytuł księgi: Pieśń nad Pieśniami czy Pieśń nad pieśniami? Spotkałam oba rodzaje pisowni.
  • Czy odmieniać nazwiska?
    22.05.2003
    22.05.2003
    Złości mnie maniera nieodmieniania nazwisk. Dziecko przyniosło ze szkoły pięknie wypisany dyplom. Cóz z tego, skoro wstyd mi go pokazać. Na dyplomie bowiem imię jest odmienione, nazwisko zaś nie. Całość sprawia wrażenie co najmniej dziwne. Nikt nie zadał sobie trudu opracowania tekstu, by nazwisko występowało w mianowniku. Nieśmiała uwaga rzucona w towarzyskiej rozmowie wywołałą burzę. Podobno niepotrzebie się czepiam drobiazgów, skoro nawet w sądzie protokoły zawierają takie konstrukcje i nikomu to nie przeszkadza. Mnie przeszkadza! Na dowód, że nie mam racji, pokazano mi taki dokument. Rzeczywiście, było napisane (używam fikcyjnych nazwisk): „Wyrok przeciwko Mateuszowi Józefowi Młotek w sprawie Karola Zenona Wilusz”. Pokusiłam się nawet o uwagę, że nie podpisałabym takiego sądowego dokumentu, bo nazwisko nieodmienione uznałabym za obce. Śmiech rozmówców mnie ogłuszył. Podobno z sądem się nie dyskutuje. Uważam, że mam rację. Proszę o poradę, jak postąpić w sytuacji, gdy urzędowo ktoś przekręca moje nazwisko i czyni to w majestacie prawa.
  • Mroczkówna! czy Mroczkówno!
    19.05.2003
    19.05.2003
    Proszę o rozstrzygnięcie wątpliwości odnośnie do formy wołacza liczby pojedynczej nazwisk żeńskich z formantem -ówna, np. Mroczkówna. Czy obowiązuje tu zasada, że wołacz jest równy mianownikowi? Takie jest moje zdanie. Będę wdzięczna za odpowiedź.
    Pozdrawiam
    I. Perużyńska
  • hydra i Hydra
    14.05.2003
    14.05.2003
    Nowy słownik ortograficzny PWN pod red. E. Polańskiego oraz Słownik nazw własnych Jana Grzeni podają pisownię wyrazu Hydra (gdy chodzi o mitycznego potwora) wielką literą. Tymczasem inne, ale również wiarygodne źródła, podają ten wyraz jako rzeczownik pisany małą literą. Te źródła to: Mała encyklopedia kultury antycznej (PWN 1990) oraz Słownik mitów i tradycji kultury Władysława Kopalińskiego (ten w haśle Herakles). Czy popełniono w tych książkach błąd, czy raczej jest to oboczność nie uwzględniona w pierwszej grupie słowników?
  • Alzheimer i alzheimer
    14.05.2003
    14.05.2003
    Witam serdecznie!
    Czy choroba Alzheimera możemy napisać małą literą, jeśli pominiemy rzeczownik choroba i użyjemy samego wyrazu alzheimer, np. w wyrażeniu: „Zapytaj o alzheimera”? Czy takie skróty i uproszczenia sa niedopuszczalne?
    Dziennikarka z Koszalina

  • pseudonimy

    13.05.2003
    13.05.2003

    Jak powinniśmy zapisywać pseudonimy:

    – w cudzysłowie po imieniu i nazwisku?

    – w cydzysłowie między imieniem a nazwiskiem?

    – bez cudzyslowu między imieniem a nazwiskiem?

    Czy są jakieś przyjęte zasady, które należy stosować w tej kwestii? Jest to istotne ze względu na ujednolicenie tekstu.

    Dziękuję za odpowiedź.

  • wegaski?
    13.05.2003
    13.05.2003
    Czy od nazwy Las Vegas można utworzyć przymiotnik?
  • Gerlach czy Gierlach?
    12.05.2003
    12.05.2003
    Są dwie formy polskiej pisowni nazwy najwyższego szczytu Tatr: Gierlach i Gerlach. Ta pierwsza forma przez ostatnie stulecie była częściej używana (Taternik, Pamiętniki Tow. Tatrzańskiego, Wierchy, przewodniki). Słowniki języka polskiego podają różne formy jako poprawne (!), niektóre uznają nawet z pewnoscią błędną nazwę Garłuch. Ponieważ nazwa pochodzi z niemieckiej nazwy własnej Gerlach, jest też tak pisana w języku słowackim, czeskim i węgierskim, a równoczesnie „dobrze mi to brzmi” i dominuje w użyciu codziennym wsród turystów, nie widzę powodów, dlaczego wprowadzono formę Gierlach.
    Ale z drugiej strony Kežmarok ma polską formę Kieżmark (a nie Keżmark), a Mengušovce mają formę Mięguszowce (też z ie zamiast e). Co prawda Kieżmark dla mnie brzmi równie dobrze jak Gerlach, ale powoduje moją konfuzję brak jednoznacznej reguły tworzenia polskiej formy obcej nazwy.
    Po tym przydługim wstępie moje pytania są następujące:
    1. Jaka forma (Gerlach vs. Gierlach) jest poprawna?
    2. Jakie jest tego uzasadnienie?
    Z góry dziękuję za odpowiedź,
    Andrzej Górski
  • Lesień
    9.05.2003
    9.05.2003
    Jak odmienić nazwisko Lesień: Lesienia czy Leśnia?
    Dziękuję
    AG
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego