pragmatyka

To skarbnica informacji o tym, których wyrazów i wyrażeń używać w określonych sytuacjach, jaki wpływ na znaczenie lub rozumienie tekstu ma sytuacja, kontekst, nadawca lub odbiorca. Dowiesz się tu: jak zwracać się do określonej osoby; kiedy stosować wielką literę w zwrotach grzecznościowych; jak pisać tytuły naukowe lub stanowiska w formach adresatywnych; czy można napisać „Witam” w e-mailu; kiedy zrozumiały jest zwrot „Jestem samochodem”.

  • zajebisty
    14.05.2003
    14.05.2003
    Dzień dobry! Nie wiem, czy tu jest miejsce na tego rodzaju pytania, ale mam pewien problem językowy. Uczę w szkole i kilka razy usłyszałem od uczniów słowo zajebisty (przepraszam za ten wg mnie wulgaryzm). Kiedy zwróciłem uwagę, uczniowie odpowiedzieli, że nie jest to żadne wulgarne słowo. Szukałem tego pojęcia w słownikach i nie mogłem znaleźć. Czy Państwo mogliby mi pomóc w znalezieniu znaczenia tego słowa i jego klasyfikacji jako wulgaryzmu?
    Z wyrazami szacunku – Kamili Chudnicki
  • Wiecie Państwo…
    12.05.2003
    12.05.2003
    Szanowni Państwo,
    czy powiedzenie „Wiecie Państwo…” zamiast „Wiedzą Państwo …” jest błędne?
    Bardzo dziękuję za odpowiedź.
  • Zwracacam czy oddaję?
    7.05.2003
    7.05.2003
    Dzień dobry!
    Pożyczyłam na chwilę w skretariacie mojej instytucji plan Warszawy. Po kilku minutach przyniosłam go z powrotem i kładąc na półkę powiedziałam: „Zwracam plan Warszawy”. Wtedy pani sekretarka zwróciła mi uwagę, że powinnam powiedzieć „Oddaję…”, ponieważ słowo zwracam jest nieeleganckie – kojarzy się z torsjami. Proszę o opinię.
    Dodatkowym smaczkiem w tej sprawie jest fakt, że ja jestem już babcią, a pani sekretarka jest o kilka lat młodsza ode mnie.
    Pozdrawiam
    Alicja Kolendowicz
  • czemu czy dlaczego?
    5.05.2003
    5.05.2003
    Czy w języku polskim powinno się używać poprawnie słowa czemu czy też raczej dlaczego?
  • małżonek i małżonka
    5.05.2003
    5.05.2003
    Czy istnieje żeńska forma wyrazu współmałżonek, tzn. współmałżonka? Czy też współmałżonek jest formą „bezpłciową” – tak jak rodzic? Czy jeśli chcę rozróżnić między mężczyzną i kobietą, mężem i żoną, to powinienem użyć form: małżonek, małżonka?
  • Sz. Pan czy może Szpan?
    5.05.2003
    5.05.2003
    Proszę o jednoznaczną odpowiedź, jak piszemy skrót Szanowny Panie/ Szanowna Pani: Sz.P. czy SzP? A może w ogóle nie skracamy tego w taki sposób?
    Pozdrawiam.
  • Co znaczy powinien?
    5.05.2003
    5.05.2003
    Szanowni Państwo!
    Jaki stopień nakazu zawiera w sobie słowo powinien? Czy oznacza, że ktoś jest zobowiązany do wykonania jakiejś czynności, czy też pozostawione to jest jego decyzji? Czy więc powinien coś zrobić oznacza raczej, że może coś zrobić, czy też, że musi to zrobić?
    Czy określenie należy coś zrobić jest równoznaczne z powinno się coś zrobić, czy też należy niesie w sobie silniejszy nakaz?
    Pozdrawiam
    Kazimierz Chłobowski
  • prukać i prukwa
    25.04.2003
    25.04.2003
    Szanowni Państwo,
    w wywiadzie ze Spike'em Jonzem Wojciech Orliński, redaktor Gazety Wyborczej, posłużył się ostatnio słowem prukanie (cytuję fragment: „(…) tworzy Pan filmy będące wyrafinowanym żartem filozoficznym, a jednocześnie (…) produkuje serial «American Jackass», który pozostaje na poziomie dowcipów o prukaniu”). Chciałbym zapytać, co owo „prukanie” znaczy. Nie znalazłem go ani u Doroszewskiego, ani u Szymczaka, przypuszczam zatem, że to rzecz nowa w polszczyźnie. Na podstawie kontekstu, w którym wyraz ten się pojawił, oraz przykładów wyszperanych w Internecie przeczuwam, że nie można się po prukaniu spodziewać niczego miłego, ale – z ciekawości – chciałbym poznać „oficjalną” definicję. Zastanawia mnie również fakt pojawienia się tego słowa (w moim odczuciu nieco wulgarnego) w ogólnopolskim dzienniku, co mogłoby świadczyć, że jest już ono ogólnie przyjęte, a przynajmniej znane.
    Łączę wyrazy szacunku i pozdrowienia
    Stanisław Danecki
  • reputacja
    10.04.2003
    10.04.2003
    Dzień dobry.
    Czy można mieć złą/dobrą reputację? Znalazłem źródła, które mówią, że reputację się ma albo się jej nie ma, a dobra reputacja, to już pleonazm. Jednak według Nowego słownika poprawnej polszczyzny można mieć zarówną dobrą, jak i złą reputację. Kto, według Pana, ma rację?
    Pozdrawiam
    Bartłomiej Zientek
  • sowiecki czy radziecki?
    8.04.2003
    8.04.2003
    Czy prawidłowe językowo jest sformułowanie Związek Sowiecki? Mnie kiedyś uczono, że nie wolno mieszać różnych języków w sformułowaniach tego typu, a przecież słowo sowiecki nie jest słowem polskim.
    Z poważaniem
    Michał Majewski
  • strona i stronica
    8.04.2003
    8.04.2003
    Chciałbym zapytać czy słowo stronica jest poprawną formą słowa strona?
  • modularny, modułowy i nie tylko
    28.03.2003
    28.03.2003
    W jednej z odpowiedzi p. dr M. Bańko porusza problem modularny/ modułowy. W tekście z niemieckiego, który akurat tłumaczę, firma (meblowa) szczyci się tym, że popiera politykę modularną/ modułową. Jest mowa też o filozofii modularnej/ modułowej i o takowej strategii. Tylko czy w języku polskim można tego przymiotnika użyć w takim kontekście? Chodzi o to, że poszczególne przedstawicielstwa firmy specjalizują się w wąskim zakresie (by wypełnić nisze rynkowe) i jako poszczególne moduły tworzą harmonijna całość. W różnych słownikach, jak i w internecie, spotkałam się z modułową budową czegoś tam, strukturą i koncepcją. Modularna była architektura, cegła i budowa. Wszystko w sensie dosłownym. W takim przenośnym, jak chce tego mój klient, przymiotnik ten nie występował. Czy jest on w takim razie poprawny, czy trzeba użyć jakiegoś innego? Jakiego? Serdecznie dziękuję z góry za pomoc.
  • daty
    21.03.2003
    21.03.2003
    Jaka jest poprawna pisownia daty: dzień–miesiąc–rok czy rok–miesiąc–dzień? Jaka jest podstawa prawna (nie znalazłam nic na ten temat w ustawie o języku polskim).
  • płk pil. dr Adam Nowak
    18.03.2003
    18.03.2003
    Czy stopień pil. piszemy przy nazwisku, czy też przed stopniem dr? Jaki jest to stopień: naukowy czy zawodowy?
  • państwo Sienkiewicz czy państwo Sienkiewiczowie?
    14.03.2003
    14.03.2003
    Dzień dobry.
    Moje pytanie jest być może trywialne, ale byłbym wdzięczny za odpowiedź: jeśli Henryk Sienkiewicz (wraz z małżonką – Marią), chciałby przymocować na drzwiach wejściowych do swojego domu wizytówkę, to powinna ona brzmieć M.H. Sienkiewiczowie czy też M.H. Sienkiewicz?
    Z góry dziękuję za odpowiedź.
    Pozdrawiam,
    Marek J.
  • Do widzenia!
    4.03.2003
    4.03.2003
    W jaki sposób, z punktu widzenia kultury języka, należy kończyć rozmowę telefoniczną z osobą nieznajomą, z którą prawdopodobnie nie będziemy mieli już kontaktu, np. z urzędnikiem? Najczęściej można usłyszeć „Do widzenia”, ale logicznie nie jest to uzasadnione (przecież z tą osobą nie mamy i nie zamierzamy mieć kontaktu wizualnego). Zwrot „Do usłyszenia” z kolei świadczyć może o zamiarze kontynuowania znajomości, natomiast zwykłe „Dziękuję” wydaje się czasem niewystarczające. Zatem?
    Dziękuję za odpowiedź.
  • pytania zaprzeczone
    24.02.2003
    24.02.2003
    Czy błędem jest następujące formułowanie pytania z zaprzeczeniem (jak w składni rosyjskiej):
    Czy nie masz przypadkiem długopisu?
    Czy nie wiesz może, gdzie jest nasz pies?
  • tytuły szlacheckie
    20.02.2003
    20.02.2003
    Jak uporządkować tytuły szlacheckie w kolejności od najniższego do najwyższego: najpierw pan brat, waść czy waszeć?
  • tytuły na wizytówkach
    13.02.2003
    13.02.2003
    SZANOWNI PAŃSTWO!
    Dr n. med. czy dr n. med.? Jak to powinno wyglądać poprawnie na przykład na wizytówce? Spotkałem się z zapisem z małej, jak i z wielkiej litery.
  • ona czy Ona?
    13.02.2003
    13.02.2003
    W notatce o spotkaniu autorskim z pisarką w Adelajdzie pojawiło się między innymi następujące zdanie: „Na zakończenie noty o pisarce należy chyba dodać, że ma Ona wiele wcieleń i dlatego niektórzy z Państwa znają Ją jako nauczycielkę, inni dziennikarkę radiową, jeszcze inni felietonistkę”.
    Pisanie o kimś, nawet znanym i szanowanym, z dużej litery (Ona, ) jakoś mnie razi, tym niemniej nie mogę znaleźć odpowiednich zasad pisowni określających tego rodzaju przypadek.
    Nowy słownik ortograficzny PWN (Warszawa 1999) określa użycie wielkiej litery ze względów uczuciowych i grzecznościowych i w mojej opinii pisanie Państwa dużą literą jest prawidłowe, gdyż jest to grupa osób, do których notatka jest adresowana. Niemniej jednak w słowniku tym znajduje się także zdanie o dużej swobodzie pozostawionej piszącemu, ponieważ użycie wielkiej litery jest wyrazem jego postawy uczuciowej. Mam pytanie. Czy pisanie o pisarce Ona, dużą literą mieści się w ramach tej swobody, pozostawionej piszącemu, czy też jest sprzeczne z zasadami polskiej pisowni?
    Załączam wyrazy szacunku,
    Paul Jaworski
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego