Zebraliśmy tu odpowiedzi na pytania dotykające różnych problemów językowych, czasem bardzo szczegółowych lub indywidualnych. Dotyczą one niemal wszystkich dziedzin języka. Każdy może tu znaleźć coś, czego nie wiedział, a co go zainteresuje.
różne
-
rozmaitości5.04.20021. Czy można powiedzieć: „Rób co ci się żewnie podoba"?
2. Dlaczego czasem mówimy: zmyślić, namyślić, wymyślić z końcówką -ić, a czasem stosujemy końcówkę -eć, np. pomyśleć? Jaka jest etymologia tych słów?
3. Kiedy pytam jaki, a kiedy który?
Proszę w odpowiedzi zawrzeć kilka utrwalających przykładów. -
terminologia meblarska3.04.2002Szanowni Państwo,
Jestem absolwentem Akademii Rolniczej, wydziału technologii drewna. Mam kilka pytań, wątpliwości.
1. W słowniku ortograficznym jako poprawne jest wymieniane tylko słowo zawias. Nawet edytor tekstu „nie pozwala” na inną pisownię. Tymczasem już w latach 80-tych podczas nauki i przez następne 20 lat pracy zawodowej spotykałem się tylko i wyłącznie ze słowem zawiasa. Cała tzw. branża oraz wszystkie katalogi okuć operują tylko formą zawiasa: jedna zawiasa, pięć zawiasów itd. Czy właśnie z tego powodu nie powinna być przyjęta jako obowiązująca forma zawiasa?
2. Jak nazwać urządzenie (szereg połączonych metalowych komór) do suszenia tarcicy? Według producenta jest to „suszarka typ…”. Uważam, że suszarka to małe urządzenie laboratoryjne, nie zaś urządzenie wielkości budynku. Z kolei nazwa suszarnia jest „zarezerwowana” dla budynku posadowionego na stałe.
3. Jak pisać: wydział wykańczalni czy raczej wydział wykończalni?
4. Ostrzarnia, ostrzalnia, a może ostrzownia, podobnie do maszynownia, sezonownia itd.?
5. Producent nazywa obrabiarki do cięcia drewna pilarkami i odpowiednio pilarka tarczowa lub pilarka taśmowa. Użytkownicy z kolei mówią tarczówka lub taśmówka, lub ogólnie (jak narzędzie) piła. Która forma jest poprawna? Pilarka przecież kojarzy się z małym przenośnym urządzeniem, a nie ciężką obrabiarką.
6. Producent mebli nazwie łóżko (łoże) 1-miejscowe, 2-miejscowe. Podobnie kanapa …-miejscowa. Natomiast handlowcy uparli się na nazewnictwo: 1-osobowe, 2-osobowe itd. Kto ma rację? Według mnie osobowa może być winda lub samochód, nigdy zaś mebel.
7. Jak nazwać część górną, nastawną mebla? Czy będzie to nastawka czy nadstawka? Osobiście używam określenia nadstawka, gdyż część górną mebla stawiam ponad (nad) część dolną, wydłużając optycznie mebel.
8. Apel do językoznawców, aby opracowali słownik z nazwami mebli, podzespołów i części. Dotychczasowe opracowania branżowe (Polskie Normy) są nieprzydatne, gdyż nie uwzględniają bogatego słownictwa potocznego oraz postępu w meblarstwie. Niektóre nazwy np. wieniec górny, wieniec dolny wprowadzają w błąd. Wieniec może być tylko górny. Podobnie nie powinno być cokołu górnego.
Zauważyłem, że Niemcy też mają problem z odpowiednim nazwaniem mebla i często odnoszą się do języka angielskiego. I tak Sideboard to kredens (niski), Highboard, to kredens wysoki. Każde z tych słów może występować łącznie z dookreśleniem w języku niemieckim np. Sideboard mit Spiegel (…). Są słowa tylko w pisowni niemieckiej np. Buffet, czyli mebel dwuczęściowy (z nadstawką), Sammlervitrine, czyli przeszklona witryna do przechowywania np. książek, Schrankvitrine, czyli przeszklona witryna w formie szafy itd. Nazwać jednym słowem jakikolwiek mebel jest w języku polskim niezwykle trudno. Na zabudowę ściany Niemcy mają jedno słowo Wand, czyli ściana. Można spróbować nazwać meblościanka, ale to jest zbyt długie słowo. A może segment? Niemcy mają swoje słowa, które przejęliśmy na własny grunt: kredens, bufet, witryna, komoda, my nie mamy nic w zamian.
Proszę o rozwianie moich wątpliwości.
Serdecznie pozdrawiam
Janusz Gramse
Gniezno -
dużo różnych pytań21.02.2002Szanowni Państwo,
Mam nadzieję, że Poradnia Językowa jeszcze działa (nie miałam z Państwem od dłuższego czasu kontaktu) i będę mogła skorzystać z Waszej pomocy. Oto moje pytania:
1. Czy istnieje w polskim języku słowo ewaluować (od angielskiego evaluate – oceniać.) W mojej pracy (firma zagraniczna) jest to coraz częściej używane.
2. Czy poprawnie powinno być podkoszulek czy podkoszulka.
3. Czy „modne” od kilku lat słowo molestować (w kontekście: 'wykorzystywać seksualnie') jest używane poprawnie? Przez wiele lat słowo to miało zupełnie inne znaczenie ('nagabywać') – teraz rozpanoszyła się kalka angielska i użycie tego słowa w pierwotnym znaczeniu wywołuje wręcz dwuznaczne uśmieszki. Czy więc słowo to w nowym znaczeniu jest weszło na stałe i oficjalnie do języka polskiego?
4. Drażni mnie powszechne nadużywanie słowa sponsor. Czy można go zastąpic słowem fundator, darczyńca lub wręcz dobrodziej? A może mecenas, choć to ostatnie odnosić sie chyba powinno do wspierania sztuki? Czy słowo sponsor jest już oficjalnie uznawane w poprawnej polszczyźnie?
5. W dalszym ciągu nie mogę pogodzić się ze słowem reklamówka, oznaczającym torebkę plastikową (a może plastykową – przy okazji – jaka jest poprawna pisownia słowa plastik?) Nigdy nie używam tego słowa – wydaje mi się strasznie rażące. A może jestem po prostu przeczulona i mogę bez oporu używać słowa reklamówka, jak to robi wiekszość?
6. Ciągle rażąca wydaje mi się komórka zamiast telefon komórkowy (chyba głównie z powodu lenistwa językowego, podobnie jak i wspomniana wyżej reklamówka). Czy więc komórka jest poprawna?
7. Wracam jeszcze do słów pochodzenia angielskiego. Czy jest przyjęta jakaś zasada odnośnie wymowy niektórych powszechnie używanych słów pochodzenia angielskiego w jęz. polskim? Chodzi mi o słowo keczup, oraz o nazwy własne jak Avon czy Nike. Niektórzy, wydaje mi się, że ze snobstwa (często są to osoby nie znajace angielskiego) wymawiają je jako [keczap], [Ejwon] oraz [Najki]. Ja, mimo ze znam doskonale jęz. angielski, w tych przypadkach wymawiam, jak się pisze (bo jestesmy w Polsce), ale może nie mam racji?
Bedę zobowiązana za otrzymanie odpowiedzi.
Pozdrawiam
Barbara Rościszewska
-
różności gramatyczne1.02.20021. Jak powinienem pytać: „Czego chesz?” czy „Co chcesz?” – jaką zasadą tu się kierować?
2. Jakiego zaimka muszę użyć w następującym zdaniu: „Lubię jej (ją) słuchać” – i dlaczego?
3. Czy można nazwać dziewczynę chamka?
4. Dlaczego mówimy „Idę do realu” (a nie reala) – co sprawiło, że użyć należy końcówi -u? -
różności22.01.2002Proszę o odpowiedź na trzy nurtujące mnie pytania:
1) W książkach J. Chmielewskiej często spotykam się ze zwrotem typu: mleko mi wyszło. Czy jest to forma spotykana tylko w języku potocznym, czy można jej używać także np. w wypracowaniach itp.?
2) Mój kolega w klasie ma bardzo rzadko według mnie spotykane imię – Iwo. Jakie jest pochodzenie tego imienia, czy żeńskie imię Iwona pochodzi od Iwa i czy to imię się odmienia, a jeśli tak, to jak?
3) I jeszcze jedno pytanie związane z moim nazwiskiem – Snusz. Często przy wypisywaniu różnego rodzaju dyplomów nauczyciele nie wiedzieli, która forma byłaby lepsza – dla Zbigniewa Snusz czy też dla Zbigniewa Snusza?
Z góry dziękuje za odpowiedź i pozdrawiam. -
I pogrzebał ją w grobie…30.11.20011. Czy określenie pogrzebać w grobie można zaliczyć do tautologii i czy jest to poważny błąd?
2. Jakie zasady obowiązują przy zaczynaniu zdania od i? Ktoś uznaje to za poważny błąd, ja twierdzę, że jest to rzadkość, niemniej dopuszczalna i spotykana, przy czym opieram się na dwu zdaniach:
„I tak na przykład przecinek i kropka sygnalizują przerwy w mówieniu” (Nowy Słownik Ortograficzny PWN).
„I w tym zakresie dokonał rzeczy godnych pamięci” (W. Tatarkiewicz, Historia Filozofii).
Z poważaniem,
Paul Jaworski
-
różności30.11.2001Mam kilka pytań:
1. Czy dopuszczalna jest forma: ktoś gdzieś się spieszy?
2. Jak pisze się zwrot era pana bobra czy era Pana Bobra?
3. Czy nazwy aktów prawnych, np. Akt o ubezpieczeniu społecznym, powinny być pisane w cudzysłowie, czy bez?
4. Czy poprawne jest sformułowanie w piśmie w drodze z lub do domu?
Z góry dziękuję za pomoc. -
różności15.11.2001Szanowna Redakcjo,
1. Mam kłopot z wyrażeniem w międzyczasie. Wydaje się, że już na dobre zadomowiło się w języku, i to nie tylko potocznym. Czy nadal jest ono niepoprawne, czy też jest już dopuszczalne w języku literackim i można go użyć w książce? Trudno je czymś zastąpić.
2. Jaka jest poprawna forma wyrażeń typu 14,5 tony bomb / 14 ton bomb oraz spadło 1054 bomb / spadły 1054 bomby?
3. Uchodźctwo czy uchodźstwo? Mam dwa słowniki i każdy podaje co innego (PWN versus Ossolineum).
4. Jaka powinna być forma czasownika w wyrażeniu „Bell P-39Q Airacobra został przydzielony…” / „Bell P-39Q Airacobra została przydzielona…”. Bell to nazwa producenta, P-39Q – oznaczenie fabryczne, a Airacobra to nazwa własna tego samolotu.
Pozdrawiam serdecznie. -
zagadki gramatyczne14.11.2001Szanowni Państwo!
Od wielu lat korzystam z różnych słowników języka polskiego PWN, poszukując w nich wiedzy na temat znaczenia, odmiany czy prawidłowego użycia wyrazów. Z reguły taką wiedzę znajduję, za co jestem Redakcji bardzo wdzięczny. Czasem jednak, biorąc udział w różnego rodzaju konkursach, potrzebuję informacji czy dany wyraz jest (bywa) rzeczownikiem, zaimkiem, partykułą czy inną częścią mowy. W większości przypadków daję sobie radę sam, ale są wyjątkowo złośliwe wyrazy, których nie potrafię odpowiednio zaklasyfikować. Niestety, interesujących mnie informacji nie znajduję także w słownikach PWN. A może istnieje publikacja, o której nie wiem?
Właśnie biorę udział w konkursie, w którym tworzywem są słowa. Byłbym bardzo wdzięczny, gdybyście Państwo zechcieli odpowiedzieć na kilka pytań:
1. Czy wyraz re (m.in. trzytomowy Słownik języka polskiego PWN pod redakcją prof. Szymczaka) jest rzeczownikiem?
2. Czy wyraz trza (ten sam słownik) jest czasownikiem? Czy można tu określić czas?
3. Jaką częścią mowy jest słowo zacz (ten sam słownik)?
4. Czy wyraz recte jest przysłówkiem (m.in. Nowy słownik ortograficzny PWN pod redakcją prof. Polańskiego)?
5. Czy w haśle zrzec się (obydwa słowniki) można powiedzieć o słowie zrzec, że jest bezokolicznikiem, czy bezokolicznikiem jest całe wyrażenie?
6. Czy w czasownikach w trybie rozkazującym typu: naznacz, racz, zarycz można określić czas?
7. Jaką częścią mowy jest wyraz razy, używany na określenie mnożenia (jest to wyraz hasłowy Nowego słownika poprawnej polszczyzny pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego)?
Z góry dziękuję za pomoc. Z poważaniem,
Mirosław Sochalski, Bydgoszcz -
aktualnie, czasokres16.10.2001Szanowny Panie,
Czy poprawne jest użycie aktualnie w znaczeniu 'teraz', 'obecnie'?
Czy jest możliwe w jakimś kontekście (np. teksty specjalistyczne) użycie słowa czasokres? Bardzo dziękuję za odpowiedź.
Z poważaniem,
Nika Iniewicz -
konwergencja9.10.2001Co oznacza modne dziś słowo konwergencja i jaka jest jego właściwa składnia (konwergencja czegoś z czymś czy czegoś do czegoś)?
-
Z czego się składa namiot?26.09.2001Dzień dobry,
Proszę pomóc mi podzielić wyraz namiot fleksyjnie i morfologicznie, czyli na morfemy, temat, końcówkę, i tak dalej. Czy on jest w ogóle podzielny? Dziękuję.
Sylwia Kaźmierczak -
Osama bin Laden20.09.2001Pytanie niestety niezwykle aktualne. Jak wygląda prawidłowa pisownia i odmiana nazwiska (i chyba imienia) Osama bin Laden. W prasie i telewizji spotkałam się z kilkoma formami: Osama ben Laden, Osama Ben Laden, Osama ibn Laden (jak Ibrahim ibn Jakub), z Osama bin Ladenem. W „Przeglądzie” stosujemy pisownię Osama bin Laden, z Osamą bin Ladenem (odmiana jak dama), o Osamie bin Ladenie itd., czyli odmieniamy oba człony. A może wszystkie formy, oczywiście odmieniane, są poprawne? Prawdopodobnie na tej samej zasadzie w naszym tygodniku piszemy Jasir Arafat, bo tak jest w słowniku, a w innych gazetach można spotkać pisownię Jaser lub Jasser. I jeszcze jedno – co dokładnie oznacza słówko bin (ben)? Może to samo, co ibn (o ile pamietam – syn, Ibrahim syn Jakuba)?
Dziękuję.
Agata Gogołkiewicz -
sztetl i paralela11.09.20011.W jakiej formie występuje i jak się odmienia sztetl / sztetł? Dopełniacz: sztetla / sztetlu?
2. Z jakim przyimkiem łączy się paralela: do czegoś czy z czymś? -
różności7.09.2001Droga Redakcji,
Zachęcona dotychczasową współpracą pozwolę sobie wysłać kolejne pytania:
1. Często słysze w kościele w czasie mszy św. zwrot: wysłuchaj nasze prośby. Coś mi wtedy „zgrzyta”, bo wydaje mi się, że poprawna wersja powinna być w bierniku, tzn. wysłuchaj naszych próśb. Która wersja jest właściwa?
2. „Ktoś z branży” (bibliotekarskiej) powiedział mi, ze forma starodruki jest niewłaściwa (potoczna), i poprawnie powinno być: stare druki. Czy to prawda?
3. Czy jest różnica znaczeniowa pomiędzy stiukiem a sztukaterią. W dostępnych mi słownikach nie udało mi się znaleźć jednoznacznej odpowiedzi (chodzi mi konkretnie o określenie „takiego coś” z gipsu na suficie lub ozdobnej listwy biegnacej pod sufitem dookoła ścian). Czy należy to nazwać stiukiem, czy sztukaterią? Jeżeli pytanie wykracza poza zakres porad świadczonych przez Państwa, prosze zignorować.
4. Wprawdzie pytanie dotyczy łaciny, ale „zadomowionej” w naszym języku. Czy poprawnie jest de gustibus non disputandum est (z orzeczeniem na końcu), czy de gustibus non est disputandum (zmieniony szyk).
Serdecznie pozdrawiam
Barbara Rościszewska -
różności5.09.2001Proszę odpowiedzieć mi na 2 pytania:
1. Który zapis jest poprawny: umowa na czas nieokreślony, czy: umowa na czas nie określony?
2. Co to jest u niezgłoskotwórcze?
Pozdrawiam, Iwona Kopka. -
różności5.09.20011. Słowa: krawat i garnitur. Nie ma krawata czy krawatu, garnitura czy garnituru? Skłaniam sie do końcówki -a.
2. Czy dopuszczalne jest używanie wyrażenia patrzeć się na coś. W moim odczuciu jest to zdecydowanie niepoprawne. Uważam, że: patrzeć na coś – ale przyglądać się czemuś.
Z góry dziękuję. -
różności29.06.2001Szanowni Państwo,
Mam kilka pytań:
1. Jaka pisownia jest poprawna: (a) basen (Basen) Morza Śródziemnego czy (b) rejon (Rejon) Pacyfiku?
2. Czy używa się r.żeńskiego od rzeczownika nabywca?
3. Czy można zaczynać zdanie od „Ale…”?
4. Ludzie nie używający (czy nieużywający) produktów danej marki…? Ludzie nie jadający (czy niejadający) płatków…?
Z góry dziękuję za pomoc,
Anna Kobylska -
różności25.06.2001Mam trzy pytania:
1. Podręcznik fizyki czy podręcznik do fizyki?
2. Wedle słowników należy mówić (i pisać) adiunkt katedry, instytutu, uniwersytetu, a nie adiunkt przy (w) katedrze, w instytucie itd. Tymczasem nawet w oficjalnych pismach spotyka się te drugie sfromułowania. Czy to można tolerować, czy jest to jednak niepoprawne?
3. Czy zawsze nie narodzony pisze się oddzielnie?
-
różności19.06.2001Mam 3 nurtujące mnie pytania. Oto one:
1. Która forma jest poprawna: tobie czy ci? A jeśli tobie, to czy w każdym wypadku?
2. Dlaczego mówi się „Pojadę na Ukrainę”, ale „Pojadę do Polski"? Od czego to zależy?
3. Która forma jest poprawna: spóźniać czy spaźniać?
Z góry dziękuję za rozwianie moich wątpliwości.
