różne

Zebraliśmy tu odpowiedzi na pytania dotykające różnych problemów językowych, czasem bardzo szczegółowych lub indywidualnych. Dotyczą one niemal wszystkich dziedzin języka. Każdy może tu znaleźć coś, czego nie wiedział, a co go zainteresuje.

  • I pogrzebał ją w grobie…
    30.11.2001
    30.11.2001
    1. Czy określenie pogrzebać w grobie można zaliczyć do tautologii i czy jest to poważny błąd?
    2. Jakie zasady obowiązują przy zaczynaniu zdania od i? Ktoś uznaje to za poważny błąd, ja twierdzę, że jest to rzadkość, niemniej dopuszczalna i spotykana, przy czym opieram się na dwu zdaniach:
    „I tak na przykład przecinek i kropka sygnalizują przerwy w mówieniu” (Nowy Słownik Ortograficzny PWN).
    „I w tym zakresie dokonał rzeczy godnych pamięci” (W. Tatarkiewicz, Historia Filozofii).

    Z poważaniem,
    Paul Jaworski
  • różności
    30.11.2001
    30.11.2001
    Mam kilka pytań:
    1. Czy dopuszczalna jest forma: ktoś gdzieś się spieszy?
    2. Jak pisze się zwrot era pana bobra czy era Pana Bobra?
    3. Czy nazwy aktów prawnych, np. Akt o ubezpieczeniu społecznym, powinny być pisane w cudzysłowie, czy bez?
    4. Czy poprawne jest sformułowanie w piśmie w drodze z lub do domu?

    Z góry dziękuję za pomoc.
  • różności
    15.11.2001
    15.11.2001
    Szanowna Redakcjo,
    1. Mam kłopot z wyrażeniem w międzyczasie. Wydaje się, że już na dobre zadomowiło się w języku, i to nie tylko potocznym. Czy nadal jest ono niepoprawne, czy też jest już dopuszczalne w języku literackim i można go użyć w książce? Trudno je czymś zastąpić.
    2. Jaka jest poprawna forma wyrażeń typu 14,5 tony bomb / 14 ton bomb oraz spadło 1054 bomb / spadły 1054 bomby?
    3. Uchodźctwo czy uchodźstwo? Mam dwa słowniki i każdy podaje co innego (PWN versus Ossolineum).
    4. Jaka powinna być forma czasownika w wyrażeniu „Bell P-39Q Airacobra został przydzielony…” / „Bell P-39Q Airacobra została przydzielona…”. Bell to nazwa producenta, P-39Q – oznaczenie fabryczne, a Airacobra to nazwa własna tego samolotu.

    Pozdrawiam serdecznie.
  • zagadki gramatyczne
    14.11.2001
    14.11.2001
    Szanowni Państwo!
    Od wielu lat korzystam z różnych słowników języka polskiego PWN, poszukując w nich wiedzy na temat znaczenia, odmiany czy prawidłowego użycia wyrazów. Z reguły taką wiedzę znajduję, za co jestem Redakcji bardzo wdzięczny. Czasem jednak, biorąc udział w różnego rodzaju konkursach, potrzebuję informacji czy dany wyraz jest (bywa) rzeczownikiem, zaimkiem, partykułą czy inną częścią mowy. W większości przypadków daję sobie radę sam, ale są wyjątkowo złośliwe wyrazy, których nie potrafię odpowiednio zaklasyfikować. Niestety, interesujących mnie informacji nie znajduję także w słownikach PWN. A może istnieje publikacja, o której nie wiem?
    Właśnie biorę udział w konkursie, w którym tworzywem są słowa. Byłbym bardzo wdzięczny, gdybyście Państwo zechcieli odpowiedzieć na kilka pytań:
    1. Czy wyraz re (m.in. trzytomowy Słownik języka polskiego PWN pod redakcją prof. Szymczaka) jest rzeczownikiem?
    2. Czy wyraz trza (ten sam słownik) jest czasownikiem? Czy można tu określić czas?
    3. Jaką częścią mowy jest słowo zacz (ten sam słownik)?
    4. Czy wyraz recte jest przysłówkiem (m.in. Nowy słownik ortograficzny PWN pod redakcją prof. Polańskiego)?
    5. Czy w haśle zrzec się (obydwa słowniki) można powiedzieć o słowie zrzec, że jest bezokolicznikiem, czy bezokolicznikiem jest całe wyrażenie?
    6. Czy w czasownikach w trybie rozkazującym typu: naznacz, racz, zarycz można określić czas?
    7. Jaką częścią mowy jest wyraz razy, używany na określenie mnożenia (jest to wyraz hasłowy Nowego słownika poprawnej polszczyzny pod redakcją prof. Andrzeja Markowskiego)?
    Z góry dziękuję za pomoc. Z poważaniem,
    Mirosław Sochalski, Bydgoszcz
  • aktualnie, czasokres
    16.10.2001
    16.10.2001
    Szanowny Panie,
    Czy poprawne jest użycie aktualnie w znaczeniu 'teraz', 'obecnie'?
    Czy jest możliwe w jakimś kontekście (np. teksty specjalistyczne) użycie słowa czasokres? Bardzo dziękuję za odpowiedź.

    Z poważaniem,
    Nika Iniewicz
  • konwergencja
    9.10.2001
    9.10.2001
    Co oznacza modne dziś słowo konwergencja i jaka jest jego właściwa składnia (konwergencja czegoś z czymś czy czegoś do czegoś)?
  • Z czego się składa namiot?
    26.09.2001
    26.09.2001
    Dzień dobry,
    Proszę pomóc mi podzielić wyraz namiot fleksyjnie i morfologicznie, czyli na morfemy, temat, końcówkę, i tak dalej. Czy on jest w ogóle podzielny? Dziękuję.
    Sylwia Kaźmierczak
  • Osama bin Laden
    20.09.2001
    20.09.2001
    Pytanie niestety niezwykle aktualne. Jak wygląda prawidłowa pisownia i odmiana nazwiska (i chyba imienia) Osama bin Laden. W prasie i telewizji spotkałam się z kilkoma formami: Osama ben Laden, Osama Ben Laden, Osama ibn Laden (jak Ibrahim ibn Jakub), z Osama bin Ladenem. W „Przeglądzie” stosujemy pisownię Osama bin Laden, z Osamą bin Ladenem (odmiana jak dama), o Osamie bin Ladenie itd., czyli odmieniamy oba człony. A może wszystkie formy, oczywiście odmieniane, są poprawne? Prawdopodobnie na tej samej zasadzie w naszym tygodniku piszemy Jasir Arafat, bo tak jest w słowniku, a w innych gazetach można spotkać pisownię Jaser lub Jasser. I jeszcze jedno – co dokładnie oznacza słówko bin (ben)? Może to samo, co ibn (o ile pamietam – syn, Ibrahim syn Jakuba)?
    Dziękuję.
    Agata Gogołkiewicz
  • sztetl i paralela
    11.09.2001
    11.09.2001
    1.W jakiej formie występuje i jak się odmienia sztetl / sztetł? Dopełniacz: sztetla / sztetlu?
    2. Z jakim przyimkiem łączy się paralela: do czegoś czy z czymś?
  • różności
    7.09.2001
    7.09.2001
    Droga Redakcji,
    Zachęcona dotychczasową współpracą pozwolę sobie wysłać kolejne pytania:
    1. Często słysze w kościele w czasie mszy św. zwrot: wysłuchaj nasze prośby. Coś mi wtedy „zgrzyta”, bo wydaje mi się, że poprawna wersja powinna być w bierniku, tzn. wysłuchaj naszych próśb. Która wersja jest właściwa?

    2. „Ktoś z branży” (bibliotekarskiej) powiedział mi, ze forma starodruki jest niewłaściwa (potoczna), i poprawnie powinno być: stare druki. Czy to prawda?

    3. Czy jest różnica znaczeniowa pomiędzy stiukiem a sztukaterią. W dostępnych mi słownikach nie udało mi się znaleźć jednoznacznej odpowiedzi (chodzi mi konkretnie o określenie „takiego coś” z gipsu na suficie lub ozdobnej listwy biegnacej pod sufitem dookoła ścian). Czy należy to nazwać stiukiem, czy sztukaterią? Jeżeli pytanie wykracza poza zakres porad świadczonych przez Państwa, prosze zignorować.

    4. Wprawdzie pytanie dotyczy łaciny, ale „zadomowionej” w naszym języku. Czy poprawnie jest de gustibus non disputandum est (z orzeczeniem na końcu), czy de gustibus non est disputandum (zmieniony szyk).

    Serdecznie pozdrawiam
    Barbara Rościszewska
  • różności
    5.09.2001
    5.09.2001
    Proszę odpowiedzieć mi na 2 pytania:
    1. Który zapis jest poprawny: umowa na czas nieokreślony, czy: umowa na czas nie określony?
    2. Co to jest u niezgłoskotwórcze?
    Pozdrawiam, Iwona Kopka.
  • różności
    5.09.2001
    5.09.2001
    1. Słowa: krawat i garnitur. Nie ma krawata czy krawatu, garnitura czy garnituru? Skłaniam sie do końcówki -a.

    2. Czy dopuszczalne jest używanie wyrażenia patrzeć się na coś. W moim odczuciu jest to zdecydowanie niepoprawne. Uważam, że: patrzeć na coś – ale przyglądać się czemuś.

    Z góry dziękuję.
  • różności
    29.06.2001
    29.06.2001
    Szanowni Państwo,
    Mam kilka pytań:
    1. Jaka pisownia jest poprawna: (a) basen (Basen) Morza Śródziemnego czy (b) rejon (Rejon) Pacyfiku?
    2. Czy używa się r.żeńskiego od rzeczownika nabywca?
    3. Czy można zaczynać zdanie od „Ale…”?
    4. Ludzie nie używający (czy nieużywający) produktów danej marki…? Ludzie nie jadający (czy niejadający) płatków…?
    Z góry dziękuję za pomoc,
    Anna Kobylska
  • różności
    25.06.2001
    25.06.2001
    Mam trzy pytania:
    1. Podręcznik fizyki czy podręcznik do fizyki?
    2. Wedle słowników należy mówić (i pisać) adiunkt katedry, instytutu, uniwersytetu, a nie adiunkt przy (w) katedrze, w instytucie itd. Tymczasem nawet w oficjalnych pismach spotyka się te drugie sfromułowania. Czy to można tolerować, czy jest to jednak niepoprawne?
    3. Czy zawsze nie narodzony pisze się oddzielnie?
  • różności
    19.06.2001
    19.06.2001
    Mam 3 nurtujące mnie pytania. Oto one:
    1. Która forma jest poprawna: tobie czy ci? A jeśli tobie, to czy w każdym wypadku?
    2. Dlaczego mówi się „Pojadę na Ukrainę”, ale „Pojadę do Polski"? Od czego to zależy?
    3. Która forma jest poprawna: spóźniać czy spaźniać?
    Z góry dziękuję za rozwianie moich wątpliwości.
  • Różności
    19.04.2001
    19.04.2001
    1. Czy można powiedzieć z środy na czwartek?
    2. Czy nieodmienianie łacińskiego określenia Alma Mater jest poprawne? Przykład z Nowego słownika poprawnej polszczyzny: „Studiował w krakowskiej Alma Mater.”
    3. Jak Państwo oceniają pisownię „w/g” zastosowaną w korpusie?
  • Polszczyzna aktów prawnych
    26.03.2001
    26.03.2001
    Czytając ustawy, rozporządzenia ministrów i inne przepisy, nabieram przekonania, że nikt ich nie sprawdza pod kątem poprawności językowej. Myślę, że inicjatywa Rady Języka Polskiego zmierzająca do uporządkowania tego problemu byłaby bardzo cenna. Tysiące osób codziennie zagląda do różnych aktów prawnych. Z pewnościa język, jakim są pisane, odciska swoje piętno na codziennych obyczajach językowych nie tylko prawników, dziennikarzy, ale także – za ich pośrednictwem – ogółu społeczeństwa, powinien zatem być wzorem. Czy istnieje funkcja sekretarzy sejmowych czuwających nad ostateczną formą zapisanego prawa? Podejrzewam, że niestety nie. Jestem przekonana, ze Rada może zaproponować jakieś skuteczne rozwiązanie tego problemu.
    Proszę o rozstrzygnięcie sprzeczności zapisanej w Nowym slowniku poprawnej polszczyzny: Hasło art.: „Decyzję podjęto na podstawie art. 20 [bez kropki] kodeksu cywilnego.” Hasło par.: „Został skazany na podstawie art. 148. [kropka], par. 2 [bez kropki] kodeksu karnego”. Będę niezwykle wdzięczna za jednoznaczną opinię dotycząca stawiania lub niestawiania kropek po takich zapisach. (…)
    Czy powinno się stosować przecinki w zapisie art. 20 §10 ust. 7 pkt 2 (…)?
    Jest umowa kupna, umowa sprzedaży. Czy określenie umowy zwiazanej ze zleceniem to umowa zlecenia czy umowa-zlecenie?
    Z niecierpliwością czekam na rozstrzygnięcie moich wątpliwości i zaręczam, że dzielę je z co najmniej kilkoma tysiącami osób. Bardzo proszę o odpowiedź. Przesyłam ukłony
    Agnieszka Balcerak
  • Jedno pytanie na raz!
    13.03.2001
    13.03.2001
    1. Czym różni się zawieja od zamieci i zawieruchy?
    2. Która z form jest poprawna: chłopaki czy chłopacy i dlaczego?
    3. Czy sformulowanie „miasto Warszawa” jest pleonastyczne?
    4. Czym zajmuje sie kultura języka?
  • Czy to aby działa?
    16.02.2001
    16.02.2001
    Witam i gratuluję pomysłu na serwis. Czy aby tylko działa?
    Coś się znajduje na Boulevard du Raspail, czy słowo Boulevard zapiszemy małą czy dużą literą?
    Czy Muzeum Sztuki Współczesnej w Paryżu zapiszemu dużą czy małą literą?
    Czy poniższy zapis jest poprawny? Malarstwo Roberta i Soni Delaunay'ów
Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego