słownictwo

  • reżim

    3.02.2023
    3.02.2023

    Dzień dobry, napotkałem słowo reżim, zacząłem szukać różnych definicji i wersji pochodzenia tego słowa, główna i chyba prawdziwa podaje, że pochodzi ono od włoskiego słowa régime. Mnie interesuje, dlaczego w języku polskim występuje forma tego słowa z „żi”, która brzmi jako niepoprawna gramatycznie i trudna do wymówienia. Wiem, że jest reżym, ale nie udało mi się go usłyszeć.

  • Litera x w polszczyźnie

    2.02.2023
    2.02.2023

    Szczęść Boże!

    Pragnąłbym zapytać o literę „x” w języku polskim. Mianowicie, coraz częściej spotykam się z zapisem wyrazów, np. „ksiądz” czy „książka”, właśnie przez literę „x” („xiądz”, „xiążka"). Czy taki zapis jest poprawny?

    Słyszałem, że dawniej litera ta występowała w języku polskim w tych właśnie wyrazach, czego pozostałością mają być skróty „x.” (Ksiądz) oraz „WXL” (Wielkie Księstwo Litewskie).

    Z wyrazami szacunku

    Bartosz K.

  • platforma internetowa

    1.02.2023
    1.02.2023

    Dlaczego niektóre strony internetowe są nazywane „platformami”? Jakie znaczenie ma tu „platforma”? Nie mogłem znaleźć w żadnym słowniku, a definicja „dziedzina wspólnego działania” tu nie pasuje. Czy to jakaś kalka z angielskiego?

  • adaptabilny czy adaptowalny

    1.02.2023
    1.02.2023

    Dzień dobry,

    spotkałam się z określeniem „mieszkanie adaptabilne” mającym oznaczać mieszkanie, które łatwo zaadaptować na potrzeby osób z niepełnosprawnościami. Termin, który by takie lokale opisywał staje się bardzo potrzebny, jednak słowo „adaptabilny” budzi moje wątpliwości. Wydaje się, że „adaptowalny” brzmiałoby lepiej. Proszę o Państwa opinię.

  • podobno

    1.02.2023
    1.02.2023

    Czy wyrażenie „podobno że” jest poprawne? Przykład zdania:

    „Podobno, że w Lidlu sprzedają karpie po 20 zł za kilogram”.

  • Tytuł hrabiowski

    31.01.2023
    31.01.2023

    Mam pytanie dotyczące tytułów szlacheckich. Z poradni, wyczytałem, że do osób z tytułem hrabi, powinno się zwracać: "imię" hrabia "nazwisko". Jednakże jak to współgra z osobami herbowymi posiadające nazwiska szlacheckie?
    Pozdrawiam
    Grzegorz

  • żłób

    30.01.2023
    30.01.2023

    Dlaczego o człowieku ordynarnym mówi się „żłób”? Czy to homonim czy rozszerzenie pierwotnego użycia?

  • Rodzaj pseudonimu

    29.01.2023
    29.01.2023

    Jak nazywa się pseudonim, w którym autor podpisuje się obcym nazwiskiem? Kiedyś zetknąłem się z tym terminem zakończonym na -nim, ale nie mogę sobie przypomnieć.

  • wetyweria pachnąca

    28.01.2023
    28.01.2023

    Szanowni Państwo!

    Kieruję do Państwa pytanie dotyczące polskiego zapisu nazwy rośliny z gatunku Chrysopogon zizanioides. Jaka jest jego poprawna forma? Wetiwer? Wetywer? Wetiweria? A może wetyweria?

    Życzę wspaniałego dnia!


  • Sorterownia a sortownia 

    28.01.2023
    7.03.2021

    Ostatnio przeczytałam informację, że powstaną nowe sorterownie odpadów – czyli miejsca, gdzie każdy dostarczający odpady będzie je sam sortował. Słowo sorterownie wygląda mi tutaj trochę dziwnie. Czy nie powinno być sortownie? Przecież odpady będą tam sortowane. A może jednak słowo sorterownie jest poprawne jako pochodzące od słowa sorter – czyli ten, który sortuje odpady?

  • skrzynka Skinnera

    27.01.2023
    27.01.2023

    Szanowni Państwo,

    zastanawia mnie, czy można na gruncie języka polskiego uzasadnić skutecznie tłumaczenie „Skinner box” (a. „operant conditioning chamber”) jako "komorę sprawczą"?

    Wg SJP „sprawczy” «będący przyczyną czyjegoś zachowania». Zasadniczo, aparatura ta jest „przyczyną zachowania się” badanych zwierząt, jednak w eksperymentach chodzi raczej o same zwierzęta i ich zachowania tzw. sprawcze ("operants"). Czy "komora sprawcza" ma uzasadnienie?

    Z poważaniem

  • Słowo na gie

    27.01.2023
    27.01.2023

    Witam serdecznie.

    Chciałem użyć podczas lekcji w klasie 7 (w kontekście pozytywnego i negatywnego myślenia) wiersz Jana Brzechwy pt. „Konik uciekł”. Na etapie przygotowań spotkałem się z zarzutem, że jest to wiersz wulgarny. Chodzi o jedną strofę:

    „Dru-gi chłop-czyk otrzy-mał, choć miał za-let sze-reg,

    G. koń-skie za-wi-nię-te w ró-żo-wy pa-pie-rek”.

    Proszę o opinię w tej sprawie – czy można zaliczyć ten wiersz, powyższy fragment zaliczyć do wulgarnych?

  • Obowiązki wzorowego ucznia

    27.01.2023
    27.01.2023

    Pytanie dotyczy sformułowania:

    „ocenę wzorową otrzymuje uczeń, który w szczególności:

    - we wszystkich sprawach przestrzega statutu szkoły i regulaminu szkolnego”.

    Czy jest poprawne?

  • obchodzić

    26.01.2023
    26.01.2023

    Witam,

    jak to się stało, że słowo „obchodzić” jest używane przeciwnie do swego pierwotnego znaczenia? Przecież jeśli coś mnie obchodzi to mnie mija czyli mnie... nie obchodzi.

    Pozdrawiam

  • wejść – wchodzić do uzbrojenia

    25.01.2023
    25.01.2023

    Jak jest poprawnie, np. dany rodzaj broni "wchodzi do uzbrojenia", czy też "wchodzi na uzbrojenie".

  • Schemat składniowy czasownika emancypować się

    25.01.2023
    25.01.2023

    Szanowni Państwo,

    jak jest poprawnie: emancypacja z czegoś czy spod czegoś, a może od czegoś? Wyemancypować się z czegoś, spod czegoś czy od czegoś? Na przykład: „Człowiek ten wreszcie poczuł się wyemancypowany z?/spod?/od? wszelkich krępujących go więzi rodzinnych, mógł ze spokojem wyruszyć w świat”. Oczywiście można napisać „uwolniony”, „niezależny”, „wyswobodzony” itp., ale zależy mi na użyciu tego właśnie słowa.

    Z wyrazami szacunku


  • Stopnie i tytuły naukowe w Polsce

    24.01.2023
    24.01.2023

    Dzień dobry, uprzejmie proszę o odpowiedź czy błędem jest użycie terminu „tytuł naukowy” w przypadku doktora lub doktora habilitowanego. Ustawa co prawda wskazuje, że doktor i doktor habilitowany to stopnie naukowe, ale bardzo często używane jest dla nich pojęcie „tytuł naukowy”.

    Pozdrawiam

  • deser banoffee

    23.01.2023
    23.01.2023

    Dzień dobry,

    czy wyraz banoffee w wyrażeniu „deser Banoffee” powinien być zapisany dużą literą? Czy nie powinien być zapisywany jednak małą literą?

  • Wykładnik trybu przypuszczającego

    22.01.2023
    22.01.2023

    „Gdyby on to zrobił, to ktoś by o tym wiedział” – czy to zdanie jest poprawnie napisane? Czy może powinno być „Gdyby on to zrobił, toby ktoś o tym wiedział”? Czy cząstka „by” zawsze musi łączyć się ze spójnikiem? W książkach tego typu zdania są różnie zapisywane... I jeszcze jedno pytanie: czy mogłoby być napisane w tym zdaniu zamiast „gdyby” słowo „jeżeli”? („Jeżeli on by to zrobił, toby ktoś o tym wiedział”). Takie zdania też widuję w książkach, choć wg mnie bardziej pasuje tu „gdyby”.

  • Nazwy nowych przedrostków układu SI

    21.01.2023
    21.01.2023

    W listopadzie 2022 przyjęto nowe przedrostki układu SI. W oryginale ich nazwy brzmią ronna-, ronto-, quetta-, quecto- (https://www.gum.gov.pl/pl/aktualnosci/5412,Rozszerzenie-listy-przedrostkow-jednostek-miar-SI.html).

    Czy zalecana polska pisownia byłaby odmienna od tej oryginalnej? Naturalne wydaje mi się, by ostatnie dwa pisać jako kwetta- i kwekto- (niewystępujące w polszczyźnie Q na KW i C zamienione na K – przez analogię do pary jotta/jokto, które po angielsku są zapisywane yotta/yocto).

Przeglądaj słowniki
Przeglądaj Słownik języka polskiego
Przeglądaj Wielki słownik ortograficzny
Przeglądaj Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego