13.2. [38] Zakres użycia spółgłosek podwojonych
A. W wyrazach rodzimych:
a) w rdzeniach nielicznych wyrazów, np. czczony, czczy, dżdżownica, dżdżysty, inny, ssać, ssanie, wyssany, zassany;
b) na granicy przedrostka i rdzenia:
Przykłady | |
od- | oddeklamować, oddelegować, oddłużyć; |
pod- | poddanie, poddasze, poddialekt; |
roz- | rozziewać się, rozzłościć, rozzuć; |
naj- | najjaśniej; |
nad- | naddatek, naddruk, naddunajski; |
w- | wwalcować, wwiercać, wwiezienie; |
z- | zzielenieć, zziębnąć, zzuć; |
c) na granicy rdzenia i przyrostka lub końcówki fleksyjnej:
Przykłady | |
-ki | lekki, miękki; |
-nica | dzwonnica, okiennica, pannica, zakonnica; |
-ny | dzienny, okienny, promienny, zmienny; |
-my | okłammy, wyłammy. |
UWAGA: W przymiotnikach utworzonych za pomocą przyrostka -any (bez względu na regionalność wymowy) piszemy zawsze tylko jedno n, np. blaszany, drewniany, gliniany, owsiany, słomiany, szklany, wełniany. Przez jedno n pisze się też rzeczowniki: gąsienica, nagolenica, płomienica, promienica, Wapienica, Włosienica.
B. W wyrazach zapożyczonych, np.
bessa, brutto, Budda, bulla, getto, hossa, immanentny, immatrykulacja, immunizacja, immunologia, innerwacyjny, irracjonalizm, irrealizm, irredentysta, lasso, libretto, Madonna, manna, mokka, motto, mułła, netto, passa, stalle, terroryzm.
C. W niektórych nazwiskach obcych i rodzimych bez względu na wymowę, np.
Caldwell, Gambetta, Iłłakowiczówna, Jagiełło, Kossak, Kott, Machiavelli, Ossoliński, Ossowiecki, Ossowski, Picasso, Radziwiłł, Scott, Skirgiełło, Traugutt, Watt, Yellin.
UWAGA: Odmieniając rzeczowniki, których temat kończy się na podwójną spółgłoskę (np. mokka, motto, passa, Scott, Gambetta), w formie miejscownika liczby pojedynczej zachowujemy pierwszą z nich bez zmian, druga natomiast ulega wymianie – piszemy więc odpowiednio: o mokce, o motcie, o passie, o Scotcie, o Gambetcie.
Od zasady tej jednak istnieją dwa odstępstwa. Zgodnie z wymową:
a) zakończenie tematu -łł- (-łł) zmienia się w -ll-, np. o Jagielle, o mulle, o Radziwille;
b) zakończenie -tt w nazwiskach polskich lub spolszczonych zmienia się w ć (zapisywane jako ci), np. o Traugucie, o Narbucie.
Wyjątki: Jan Kott, o Janie Kotcie; Roman Nitribitt, o Romanie Nitribitcie.