Historia. Założone 1550 przez króla szwedz. Gustawa I Wazę u ujścia rz. Vantaa, jako ośr. handl. konkurencyjny dla Rewla (ob. Tallinn); 1640 przeniesione na obecne miejsce; kilkakrotnie niszczone w XVII–XVIII w. przez najazdy ros. i klęski żywiołowe; w XVIII w. ufortyfikowane — 1748–72 budowa twierdzy Sveaborg (fińska Suomenlinna) u wejścia do portu Helsinki; po zajęciu (1808) przez Rosjan — od 1812 stol. kraju; od 1917 stol. niepodległej Finlandii; 1952 gospodarz letnich igrzysk olimpijskich; 1969 miejsce rokowań SALT, 1973 rozmowy przygotowawcze i 1975 etap końcowy KBWE.
Zabytki. W centrum miasta place — Targowy i Senacki (Senaatintori) z klasycyst. budowlami wg projektu J.C.L. Engela z 1. poł. XIX w.; katedra Św. Mikołaja, sobór prawosł., budynek senatu, uniw., biblioteka, obserwatorium, ratusz i pałac prezydencki (P. Granstedt); domy o klasycyst. fasadach; spośród licznych budowli z końca XIX i pocz. XX w. wyróżniają się: Ateneum — muzeum sztuki, teatr nar., dworzec gł., muzeum nar.; nowoczesną architekturę reprezentują dzieła wybitnych architektów fińskich, m.in.: gmach parlamentu, stadion olimpijski, wykuty w skale kościół Tivalahden, gmach kongresowy Finlandia-talo. Na wyspach w pobliżu Helsinek twierdza Suomenlinna — od 1978 centrum sztuki krajów skandynawskich.