��za
Słownik języka polskiego PWN*
za-
1. «przedrostek tworzący czasowniki pochodne, wyrażający: osiągnięcie skutku czynności, największe nasilenie czynności lub stanu, np. zabić, zamrozić, chwilowy przejaw czynności, np. zabeczeć, uwydatnienie początku czynności lub stanu, np. zachorować, zamieszkać, umieszczenie czegoś wewnątrz czegoś, np. zagrzebać, pokrycie lub zapełnienie czymś jakiejś powierzchni, np. zadrukować, przekroczenie dopuszczalnych granic czynności, np. zasiedzieć się, lub osiągnięcie granicy przestrzennej, np. zabrnąć, zajść»
2. «przedrostek tworzący czasowniki pochodne od innych części mowy, np. zabagnić, zabezpieczyć»
3. «część składowa przymiotników i rzeczowników utworzonych od wyrażeń przyimkowych, np. zaalpejski, zaduszny, zaduszki»
człowiek za burtą «hasło alarmowe na łodzi, statku wzywające do ratowania tonącego»
dodatek rozłąkowy, dodatek za rozłąkę «dodatkowa kwota wypłacana pracownikom, którzy zostali tymczasowo przeniesieni do pracy w innej miejscowości, z dala od rodziny»
głos za, głos przeciw «indywidualna decyzja głosującego świadcząca o jego poparciu lub braku poparcia dla kandydata, wniosku, uchwały itp.»
ścieg za igłą «ścieg służący do łączenia dwóch kawałków tkaniny»
uznać za zmarłego «wydać orzeczenie sądowe stwierdzające, że osoba zaginiona może być uważana za nieżyjącą»
wet za wet «odpłacenie złem za zło»
za I
1. «przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że osoba lub rzecz znajduje się po przeciwnej stronie danego obiektu niż obserwator, np. Za katedrą wisiał orzeł w koronie., albo dalej niż obiekt, z którego pozycją jest porównywana, np. Stała w kolejce za starszym małżeństwem., lub niżej od tego obiektu w jakiejś hierarchii, np. Na liście rankingowej nasza klasa zajmowała drugie miejsce tuż za klasą matematyczną.»
2. «przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś posuwa się z tyłu danej osoby lub danego pojazdu, np. Autobus jechał za ciężarówką.»
3. «przyimek tworzący wyrażenia komunikujące, że ktoś lub coś znajduje się na zewnątrz danego obszaru albo przemieszcza się do miejsca położonego na zewnątrz niego, np. Nasze dzieci od dawna mieszkają za miastem.»
4. «przyimek przyłączający nazwę części ciała lub rzeczy, którą ktoś chwycił, np. Złapał chłopca za rękę.»
5. «przyimek przyłączający określenie przedmiotu transakcji, np. Dostała niewielkie honorarium za książkę., albo kwoty, którą ktoś zapłacił lub przyjął z tytułu jakiejś transakcji, np. Kup sobie loda za dwa złote.»
6. «przyimek tworzący wyrażenia wskazujące przyczynę jakiegoś zachowania, np. Pogniewała się na niego za spóźnienie., lub cel, warunki oraz sposób wykonania czynności, np. Modlili się za syna.»
7. «przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o powtarzających się okolicznościach, które pociągają za sobą charakteryzowany skutek, np. Zdałem egzamin już za drugim podejściem.»
8. «przyimek tworzący wyrażenia wskazujące osobę, która miała robić to, co robi zamiast niej ktoś inny, np. Pójdź za mnie na to spotkanie., lub komunikujące, że ktoś robi czegoś bardzo dużo, przez wskazanie na liczbę osób, która zazwyczaj wykonuje daną czynność, np. Pracował za dwóch.»
9. «przyimek tworzący wyrażenia określające czas, po upływie którego nastąpi dane zdarzenie, np. Za dziesięć minut odjeżdżamy., lub jaki pozostał do danego punktu czasowego, np. Za kwadrans wybije północ.»
10. «przyimek tworzący wyrażenia określające czasy, w których nastąpiło dane zdarzenie, np. Za Kazimierza Wielkiego powstała Akademia Krakowska.»
11. «przyimek tworzący wyrażenia komunikujące o następowaniu po sobie takich samych czynności, zdarzeń lub odcinków czasu, np. Upływa dzień za dniem.»
12. «przyimek tworzący wyrażenia nazywające okres obejmujący stan rzeczy, o którym mowa, np. Nie zapłaciła pani czynszu za styczeń.»
13. «przyimek przyłączający określenie właściwości lub roli przypisywanej osobie albo rzeczy, np. Przez pomyłkę uznano go za złodzieja.»
14. «przyimek przyłączający nazwę przedmiotu uczuć lub upodobań, np. Szalał za nią.»
za II «przysłówek komunikujący zbyt wielkie natężenie cechy, np. za duży, za ciężki»
za młodu «w młodości»
za pośrednictwem «korzystając z czegoś»
żal za grzechy «w religii chrześcijańskiej: skrucha po popełnieniu grzechu, będąca warunkiem jego odpuszczenia»
Synonimy
Zagraj z nami!
