13.8. [44] Rzeczowniki zakończone na -stwo
13.8.1. Dodaniu przyrostka -stwo do tematów zakończonych na spółgłoskę g, z, sz, ż lub grupę szcz towarzyszył historycznie proces uproszczenia powstałej grupy spółgłoskowej. Uproszczenie to znalazło odbicie także w pisowni, np.
niedołęga – niedołęstwo
ubogi – ubóstwo
żelazo – żelastwo
towarzysz – towarzystwo
ciemiężyć – ciemięstwo
cudzołożyć – cudzołóstwo
grabież – grabiestwo
książę – księstwo
mąż – męstwo
papież – papiestwo
zwyciężyć – zwycięstwo
proboszcz – probostwo.
13.8.2. Spółgłoski tematyczne p, b, m, l, r przed przyrostkiem -stwo nie ulegają zmianom, np.
biskup – biskupstwo
chłop – chłopstwo
skąpy – skąpstwo
hrabia – hrabstwo
samolub – samolubstwo
kłamać – kłamstwo
łakomy – łakomstwo
obywatel – obywatelstwo
przedstawiciel – przedstawicielstwo
aktor – aktorstwo
amator – amatorstwo
sknera – sknerstwo.
13.8.3. Spółgłoski n, ł, rz przed przyrostkiem -stwo, podobnie jak przed -ski, ulegają wymianie na ń, l, r, np.
Przykłady | ||
n — ń | małżonek | — małżeństwo |
męczennik | — męczeństwo | |
panna | — panieństwo | |
szalony | — szaleństwo | |
tyran | — tyraństwo | |
ł — l | gaduła | — gadulstwo |
niedbały | — niedbalstwo | |
poseł | — poselstwo | |
safanduła | — safandulstwo | |
rz — r | aptekarz | — aptekarstwo |
kolarz | — kolarstwo | |
łyżwiarz | — łyżwiarstwo | |
modelarz | — modelarstwo | |
rycerz | — rycerstwo. |
UWAGA: Literę w piszemy przed przyrostkiem -stwo wtedy, gdy formą podstawową, w której występuje spółgłoska w, jest rzeczownik albo czasownik. Natomiast nie piszemy w, gdy formą podstawową jest przymiotnik, choćby zawierał literę w:
brzuchomówstwo – brzuchomówca
dawstwo – dawca
krasomówstwo – krasomówca
kurewstwo (wulg.) – kurwa (wulg.)
marnotrawstwo – marnotrawca
podwykonawstwo – podwykonawca
rybołówstwo – łowić
sprawozdawstwo – sprawozdawca
sprawstwo – sprawca
szewstwo – szewc
szubrawstwo – szubrawiec
współsprawstwo – współsprawca
wychowawstwo – wychowawca
wykonawstwo – wykonawca
zawodowstwo – zawodowiec
znawstwo – znawca.
Ponadto należą tu rzeczowniki złożone o drugim członie -dawstwo (prawodawstwo, krwiodawstwo), -znawstwo (językoznawstwo, rzeczoznawstwo).
13.8.4. Wiele rzeczowników ma zakończenie -ostwo, -estwo, -istwo, -astwo, pisane zgodnie z wymową bez litery w, np.
dziadostwo, gapiostwo, łazęgostwo, łotrostwo, mistrzostwo, ojcostwo, plugastwo, szefostwo, tchórzostwo, wodzostwo, jestestwo, królestwo, lenistwo, myślistwo, obrzydlistwo.
Należą tu również nazwy małżeństw, np.
Andrzejostwo, Henrykostwo, Janostwo, Piotrostwo;
doktorostwo, inżynierostwo, wujostwo.