niemało wina dla celów liturgicznych, do klasztorów udawał się przeważnie po wino mszalne. Tym bardziej, że sakrament komunii wymagał wina przygotowanego ze szczególną dbałością (czystego, pozbawionego wszelkich dodatków) i przez długie wieki (tysiąc lat?) podawany był nawet w Kościele katolickim sub utraque...<br>Po upadku starożytnych bogów, zwłaszcza greckiego Dionizosa (łacińskiego Bachusa), nastąpił parowiekowy kryzys winnej kultury i dopiero Karol Wielki (VIII i IX wiek), król Franków i Longobardów, później imperator rzymski, podjął próbę przywrócenia jej należnych praw i nieodzownych możliwości rozwoju. Pisząc swoje Capitularia, opracował normy dla uprawy winnic w Szwajcarii, Niemczech i w północnej Francji, skierował tam, jak się dowiadujemy