Podhalu i na łemkowszczyźnie. Gontami kryto ważniejsze budynki, zajazdy, karczmy i oczywiście dworki. Gonty zdobią też kopuły wielu podtatrzańskich kapliczek. Dach pokazuje "czym ziemia bogata". Wsie położone wśród łanów zbóż maja dachy słomiane, tam zaś, gdzie pola marne, ale drzew dostatek, mamy deski i gonty, a nad brzegami jezior w Borach Tucholskich dominuje trzcina. <br>Często na grzbiecie dachu umieszczano koziołki, śparogi, łukowate przypory, chroniące dach, zwłaszcza słomę przed wiatrem. Walor użytkowy łączono z estetycznym. Piękno w kulturach tradycyjnych było bowiem uzasadnione. Wiatrownice miały charakter użytkowy, ale i wzmacniały urodę domu. Aby wzmocnić wyraz plastyczny dachu, wprowadzić element zabawowy, umieszczano na nim