nie kłamie.<br>Jak do tego doszło, dlaczego trwało tyle stuleci? Pytanie, często wstydliwie zbywane przez pięknoduchów, tu staje przed naszymi oczyma w całej grozie.<br><br>&lt;tit&gt;Z przymusu i dobrowolnie&lt;/&gt;<br><br>Początki instytucji walk gladiatorów były skromne i nawet w jakimś sensie zrozumiałe. Istniał u wielu ludów - nawet w dawnej Grecji, jeśli wierzyć Homerowej opowieści o pogrzebie Patroklesa - zwyczaj składania ofiar z ludzi u grobu osób znamienitych. Jest to poświadczone u niektórych plemion na pograniczu świata greckiego. Do Italii przenieśli ów obyczaj prawdopodobnie Etruskowie. Wprowadzili jednak, jak się wydaje, pewną innowację: oto pozwolili przeznaczonym na ofiarę grobową walczyć ze sobą, pozostawiając zwycięzcę przy życiu