wszelkiej religii i nawet ją zawzięcie zwalczają. Przykładem z historii jest chociażby Karol Marks. Trudno jest jednak całkowicie oddzielić religię żydowską od narodu żydowskiego, a to głównie z powodu zawartych w niej wątków nacjonalistycznych (oto niektóre miejsca, mówiące o miłości do rodaków i nienawiści wobec innych narodów: Kpł 19,18; Pwt 7,1n.; 15,3; 20, 10-13; 25, 17-19; por. Mt 5,43).<br><br> Przez judaizm rozumiem więc religię, która opiera się przede wszystkim na Pięcioksięgu Mojżesza (Tora) w określonej tegoż interpretacji (Talmud). Nie wchodząc w rozróżnienia między poszczególnymi ugrupowaniami w łonie judaizmu (za czasów Chrystusa byli to chociażby saduceusze