powszechny i apostolski Kościół", które rozbrzmiewa w Kościołach widzialnie podzielonych i skłóconych, nie wyglądających bynajmniej na "święte", gubiących się we własnych partykularyzmach konfesyjnych i dążeniach aż nazbyt ludzkich. To, co już miało być najbardziej czytelnym znakiem obecności Boga w świecie, swoim obecnym kształtem mówi raczej o jeszcze nie spełnionym oczekiwaniu. Rozdźwięk ten i wynikające stąd napięcia istnieją w Kościele nie od dziś i nie od wczoraj. Nie zaistniał nigdy na ziemi Kościół w postaci idealnej, nawet w samych początkach, jak świadczą o tym choćby Dzieje Apostolskie (por. 2, 42-47; 6, 1; 15, 2). Rozdźwięk pomiędzy nadzieją i rzeczywistością zarysowuje się