o niepodległość, nawet prowadzące przez zdradę. Wśród XIX-wiecznych patriotów znaleźć można niemało takich, którzy działali wallenrodowskimi metodami, choć może nie na taką skalę. Mickiewicz dał w poemacie swoim współczesnym jeszcze jedno przesłanie dotyczące znaczenia kultury dla bytu narodowego. Pisał: <q>"O, pieśni gminna! ty stoisz na straży / narodowego pamiątek kościoła"</>, czym podkreślał konieczność kultywowania tego co polskie w sytuacji politycznego sprzeciwu. Ryszard Major odrzucił te odniesienia do XIX a nawet XX wieku, choć ostatnio o wallenrodyzmie Kuklińskiego mówiło się bardzo często. Majora interesowała tylko ballada. Najpiękniejsza patriotyczna ballada, jaką mógł jednemu narodowi dać poeta innego narodu, nawet nie znający języka tych