od słowa na rzecz gry świateł (złudzenie tajemniczości - zapalanie i wygaszanie), próby zastępowania oświetlenia spod rampy - światłem inaczej na scenie rozmieszczanym, przez efekty akustyczne (nie tylko najczęściej wprowadzane motywy burzy, lecz także refrenowa powtarzalność motywów dźwiękowych, jak bicie dzwonów czy śpiew ptaków).<br>Gdy myśli się o technicznym unowocześnieniu ówczesnych teatrów, czyni się to najczęściej pod kątem efektów, jakie dawały w sztukach teatralnych, jakie dzięki nim autorzy mogli wprowadzać do dramatów. Ale istniała przecież także zależność odwrotna: triki techniczne, znane z teatru, nie tylko wzbogacały wyobraźnię autorów romantycznych, lecz także wyznaczały jej zakres. Skłaniały do wprowadzania pewnych efektów czy wątków, zacieśniając tym samym