a tą częścią Żydów (tzw. litwaków), których władze carskie przymusowo przesiedlały z głębi Rosji na obszar Kongresówki. Wiele przemawia za tym, że Dmowski - przynajmniej początkowo - traktował antysemityzm czysto instrumentalnie, traktując go jako narzędzie pobudzania świadomości narodowej (i poczucia interesu narodowego) w masach chłopskich. Nie usprawiedliwia to oczywiście w niczym antyżydowskich ekscesów, jakich dopuszczali się nacjonaliści, ale pozwala nieco inaczej spojrzeć na problem antysemityzmu jako integralnej części myśli narodowej. W istocie była to przez wiele lat sprawa drugorzędna, która wyeksponowaniu uległa dopiero w latach 30. Jeszcze większym nieporozumieniem jest przypisywanie całej endecji łatki ksenofobii, zwłaszcza jeśli wspomnieć fascynację Dmowskiego najpierw Wielką Brytanią