W renesansowych definicjach Polaka wspomina się jedynie o wspólnocie języka. Dopiero w XVII wieku duchowieństwu katolickiemu udaje się upowszechnić pogląd, że konfesja stanowi istotniejsze od mowy kryterium, pozwalające na określenie przynależności etnicznej. Równocześnie zaś z ambon nieustannie powtarzano, że interes religii panującej winien dominować nad racją stanu, a więzy wyznaniowe górować nad narodowymi. Aby uniknąć kolizji wspólnoty przywilejów stanowych z konfesją, zamknięto w 1673 r. innym wyznaniom dostęp do stanu szlacheckiego. Na mocy uchwały sejmowej indygenaty oraz nobilitacje mieli odtąd otrzymywać wyłącznie katolicy. W 1718 roku (teoretycznie dopiero w 1736) pozbawiono protestantów prawa posłowaniu na sejmy. Przywilej ten przywrócono im jednak