ludźmi, narodami, kulturami, które dobrze zna. Zna też dobrze ogromnie skomplikowaną i aż nabrzmiałą od bolesnych problemów wielowiekową przeszłość Europy Wschodniej. Jako Polakowi jest mu z pewnością i łatwiej, i trudniej. Łatwiej, bo bez porównania lepiej od ludzi z Zachodu zna i rozumie problemy; trudniej, bo jako Polak bywa postrzegany jako strona. Pomimo niewielkich i stosunkowo łatwych do wyjaśnienia teologicznych różnic Jan Paweł II wie też, że problemów tych nie da się szybko rozwiązać. Co więcej, prawosławie jest w fazie dynamicznych przemian: samo się dziś na terenach byłego ZSRR odnawia, zarazem szuka tożsamości w nowych warunkach; toczą się też wewnątrz niego istotne