w przejściu do płodozmianu, a w konsekwencji kurczowe trzymanie się ostatków pańszczyzny.<br><br>57. Reformy czynszowe i rugi<br><br>Dla całej polskiej wsi kryzys feudalizmu przynosił w początkowym stadium pogorszenie się warunków bytu. W systemie poddaństwa wieśniak zdany był na łaskę pana, ale ówczesna powolność przemian ekonomicznych zapewniała rolnikom - w skali krajowej - jako taką stabilizację uprawnień i powinności. Obecnie chłop w Królestwie i zaborze pruskim był osobiście wolny, w Galicji zapewnioną miał opiekę państwa.<br>Lecz wolność osobista i ingerencja urzędnicza nie zabezpieczały znacznej większości chłopów przed nurtem raptownych przemian, które niemal z reguły działały na ich niekorzyść. Gospodarz z dziada pradziada schodził na komornika