boski zastąpiły obiektywne prawa dziejowe, będące jednak nie mniej autorytatywną rękojmią ważności i kompletności procesu komunikacji. Skoro zaś komunikacja odzwierciedla zewnętrzny obiektywny porządek, czy to boski, czy dziejowy, z założenia jest pełna. Ergo, swobodna, horyzontalna wymiana poglądów między ludźmi jest zbędna, wręcz szkodliwa, bo generuje nieproduktywny szum. Gdy wyszło na jaw, że wiara w prawa dziejowe znaczy tyle co gusła i zabobony, pozbawiony oparcia eschatologicznego proces komunikacji wertykalnej załamał się, a że zabrakło alternatywy pozio-<br>mej, społeczną przestrzeń Związku Radzieckiego wypełnił chaos.<br>Projekt komunistyczny, który miał doprowadzić do szczęśliwości społecznej zamykającej się w formule "każdemu wedle potrzeb, od każdego według możliwości