protestantyzmu na równi z opozycją propapieską. I tak pierwszy świecki lord kanclerz, Tomasz Morus (1478-1535), wybitny humanista, autor Utopii, traktatu o szczęśliwej krainie wolności, równości i wspólnej własności, stracony został za odmowę złożenia przysięgi królowi i uznania go głową Kościoła. Z czasem jednak Kościół anglikański wchłonął wiele z doktryny kalwinizmu.<br>Jedność wyznaniowa łacińskiej Europy została rozbita. Państwa skandynawskie przyjęły luteranizm. W Niderlandach rozszerzył się kalwinizm, który wspomagał ideowo walkę narodowowyzwoleńczą przeciw panowaniu w tym kraju katolickiej Hiszpanii. W Czechach, gdzie szczególnie żywe były tradycje husytyzmu jako ruchu religijnego a zarazem narodowego, w drugiej połowie XV w. powstała Jednota Bracka (bracia