swój artykuł zacząć od przestrogi: nie zawsze wierzcie kapłanom Klio, gdy mówią o przełomowej epoce czy czasach. Spora część badaczy ma skłonność do uważania zwłaszcza tych epok, którymi się zajmuje, za szczególnie istotne dla dalszego biegu dziejów. W ich wyszukiwaniu historycy, powiedzmy, XVI czy XVII stulecia mają oczywiście przewagę nad kolegami badającymi na przykład XX wiek. łatwiej jest bowiem oceniać pewne fakty, jeśli wiemy, co było ich konsekwencją, aniżeli pisać o wydarzeniach współczesnych, o których nie wiadomo, jak się dalej potoczą.<br>Nie wymagajmy też od ludzi żyjących w okresach przełomu, aby zawsze zdawali sobie z tego sprawę. Świadomość taką posiadali niewątpliwie