do prostackiego wniosku: cała różnica pomiędzy Christą Wolf a mną da się sprowadzić do różnicy pomiędzy tym, co każde z nas sądzi na temat paru faktów historycznych - choćby upadku NRD. Dla niej była to wielka tragedia historii najnowszej. Dla mnie - jedno z kilku zaledwie jednoznacznie szczęśliwych wydarzeń, jakie przytrafiły się ludzkości w naszej epoce. Nic na to nie poradzę; ilekroć ktoś w moim towarzystwie wspomni NRD, przed oczyma duszy staje mi tylko jeden rodzaj obrazów: wieżyczki ze stanowiskami karabinów maszynowych wznoszące się nad murem berlińskim; wzorowane na SS czapki i szczekające owczarki strażników granicznych, sprawdzających, czy pod podwoziem wagonu nie uczepił