tego, co nazwałbym historią nauki myślenia i spierania się, związana jest ze sporami w łonie chrześcijaństwa. Wymieniam dla przykładu: monofizytyzm, nestorianizm, pelagianizm (spór wokół ostatniego Kołakowski uważa za niezwykle istotny dla ukształtowania się oblicza kościołów zachodnich). Na ogół nie pamiętamy o tym, mało który z nas widział żywego monofizytę, a nestorianizmem zajmują się wyłącznie specjaliści. A niemniej nie ulega wątpliwości, że - pomijając doktrynalną stronę zagadnienia - było to coś w rodzaju wielkiego seminarium z myślenia. I to myślenia samokwestionującego podstawowe dla doktryny czy nawet wiary problemy. Kiedy Kołakowski mówi tu o chrześcijaństwie, to myślę, że chodzi mu o wszystkie kościoły, a nie