nieświadomości w postaci "duchów". Nawiasem mówiąc, początki psychoanalizy stały się w świecie modnym tworzywem powieściowym, np. w amerykańskiej powieści D. M.<br> Thomasa Biały hotel, której bohaterka ma wyimaginowany romans z synem Zygmunta Freuda.<br> W powieści Olgi Tokarczuk czytelnik ma do wyboru dwie interpretacje świata przedstawionego a zarazem dwa światopoglądy: naukowy, racjonalistyczny, w ramach którego zjawiska nadprzyrodzone nie istnieją oraz irracjonalny, który zakłada kontakt z inną rzeczywistością. Wydaje się, że sama autorka nie mogła się zdecydować, czy przedstawić zdolności Erny jako autentyczne, czy zrobić z niej ofiarę spirytystycznej psychozy. To znane od wieków przeciwstawienie rozczarowuje. Autorka nie chce w pełni podjąć ryzyka