z ideologii. Któremu z tych trzech elementów przyznać większą, którym podrzędną wagę? W osobie gen. de Gaulle mamy szermierza tezy, że istnieją tylko narody, że geografia ma dużo skromniejsze znaczenie, a ideologie właściwie żadnego. Europejczycy Zachodni z 1945 roku wyznawali zupełnie odmienne poglądy: dla nich ideologia, demokratyczna, liberalna, parlamentarna czy socjalistyczna była wszystkim, poczucie geograficznej jedności Europy równało się zeru, poczucie praw narodowościowych było ściśle podporządkowane kryteriom ideologicznym. Narody "demokratyczne", czy uznane za takie, miały jakieś prawa do samodzielnego bytu, narody niedemokratyczne, czy choćby po prostu słabe (bo trudno było twierdzić, że Finlandczycy, Estończycy i Łotysze byli anty-demokratyczni) byli skazani