Jeleńskim, któremu najwięcej zawdzięczał. Ale też Jeleński, wiedziony trafną intuicją, nigdy za życia Gombrowicza nie interpretował jego dzieł, co najwyżej komentował, oświetlał, uzupełniał wspomnieniami czy anegdotami... Tak więc - gra między pisarzem a czytelnikiem nie ma u Gombrowicza końca. Dlaczego? Bo nie ma końca budowanie ludzkiej osobowości, osobowość artysty zaś jest szczególnie nieuchwytna. Albo też powinna być szczególnie nieuchwytna. Dla Gombrowicza relacje między ludźmi mają w ogólności taki ludyczno-erotyczny charakter. Relacja zaś artysty (pisarza) i odbiorcy (czytelnika) stanowi jakby wzorzec - czy doskonałą ilustrację - tych właśnie stosunków. Przedmowa do Filidora pokazuje jasno, jakie literackie skutki przynieść musi Gombrowiczowskie widzenie człowieka (czyli Gombrowiczowska