legendy biograficznej Bergmana, wobec interpretacji jego dzieła według klucza odnalezionego gdzieś na dnie szuflady dzieciństwa. Ojciec - surowy pastor, nieustanna groźba gniewu Bożego, chłód domu rodzinnego, tłumienie radości, pragnień i tym silniejszych przez to popędów, mroczny świat skandynawskiej literatury - Strindberg, Ibsen... ileż to razy o tym czytaliśmy. Tutaj ta legenda znajduje w dużym stopniu potwierdzenie, z nieomylnym stemplem najwyższego autorytetu.<br>A jednak. Nie, żebym kiedykolwiek nie wierzył w zasadność tych interpretacji. Ale nawet Bergman w pełni mnie nie przekona. Są różne prawdy, małe i większe. Uczeni specjaliści przybijali Bergmana wielką ozdobną szpilą na honorowym miejscu w gablocie z napisem "najważniejsze zjawiska purytańskiej kultury skandynawskiej