żadnej opozycji do koncepcji naszkicowanej w pismach późniejszych.<br>Czym jest owa "wolność prawdziwa"?<br>Posłużmy się znów definicją samego Spinozy: &lt;q&gt;"... jest to trwałe istnienie, które osiąga nasz intelekt dzięki bezpośredniemu zjednoczeniu z Bogiem, iżby mógł w samym sobie wytwarzać idee, a poza sobą rodzić skutki całkowicie z naturą jego zgodne, tak wszelako, by skutki te nie były poddane żadnym zewnętrznym przyczynom, co by je zmienić zdołały lub przekształcić"&lt;/&gt;. Krótko mówiąc: wolność to zdolność skutecznego działania, które doprowadza do powstania idei i które wywołuje skutki zgodne z naturą działającego, a pośrednio z całą Naturą. Świadomość "prawdziwej wolności" przychodzi do człowieka wraz ze świadomością