spójność materii narracyjnej. Nie doprowadziło jednak do całkowitego zaniku rygorów konstrukcyjnych. Zwornikiem utrzymującym dostrzegalny związek między kolejnymi sekwencjami monologu, a także zapewniającym związek i jedność poszczególnych segmentów świata przedstawionego w Ziemiaństwie, jest podmiot mówiący, a dokładniej – sposób jego artystycznej konkretyzacji. Konsekwentnie ujawniający swą obecność w warstwie gramatycznej oraz znaczeniowej wypowiedzi, wyraźnie widoczny poprzez wielokrotnie manifestowaną skłonność do zwierzeń i aluzji o charakterze osobistym, chętnie prezentujący przy różnych okazjach swoje przekonania religijne, postawę filozoficzno-moralną oraz poglądy społeczne i historiozoficzne, o mocno i sugestywnie wyeksponowanym – szczególnie w pieśni czwartej – wątku osobistym, jest punktem centralnym i zarazem ostatecznym układem odniesienia