niniejsze rozważania. Levinas dokonuje odwrócenia porządku, który nawet w filozofii stał się schematem. Dotychczas sądziliśmy, że wolność to podstawa i źródło odpowiedzialności. Levinas wykazuje, że jest odwrotnie: to odpowiedzialność jest podstawą, źródłem i gniazdem wolności. Spełniamy nasze wybory, podejmujemy nasze decyzje, bierzemy w posiadanie siebie wyłącznie w granicach, jakie nam zarysowało nasze poczucie odpowiedzialności. A czymże to poczucie odpowiedzialności jest? Odpowiedzialność to utajona obecność w nas drugiego człowieka. Piętno drugiego zostało wyciśnięte głębiej niż wolność, głębiej niż wszystko inne. Ono stanowi jedność z naszym Ja, które rodzi się jako Ja odpowiedzialne za drugiego. Drugi człowiek jest w nas, zanim doświadczyliśmy go