z kawiarni, z ulicy, konkretnie nam dany&lt;/&gt; (Dz III 232).<br>Cóż zaś jest znakiem obecności człowieka? Odpowiedź pada niezwykła:<br> Gdyby jednak chciano ode mnie najgłębszej i najtrudniejszej definicji tego kogoś, o kim mówię, że powinien zamieszkać w tych tam strukturach i konstrukcjach, powiedziałbym po prostu, że ten ktoś to Ból. Albowiem rzeczywistość to to, co stawia opór; czyli to, co boli. A człowiek rzeczywisty to taki, którego boli (Dz III 232-233).<br>Teraz widać już dobrze, gdzie przebiega granica, którą odgradza się Gombrowicz od zgubnej, fałszywej czy zwyczajnie obcej sobie współczesności. Decyduje po prostu kierunek dążenia. Badanie formy, fascynacja formą była