a koniecznością dotarcia do wiernych w mowie dla nich zrozumiałej. Stąd postanowienia, aby spowiedź powszechną odbywano po polsku, by na urzędy kościelne powoływano duchownych znających język kraju (synod w Łęczycy, postanowienie arcybiskupa Jakuba Świnki z 1285 r.), aby księża odmawiali z ludem i wyjaśniali ludowi po polsku Ojcze nasz, Pozdrowienie Anielskie i Wierzę w Boga.<br>Powodem konfliktu między łaciną i polszczyzną w XV i XVI w. był więc z jednej strony powszechny wzrost świadomości narodowej, z drugiej zaś usztywnienie uzasadnionego kiedyś stanowiska Kościoła. Nawet w późniejszych latach, nawet pod koniec XVI w., działaczy i pisarzy tej miary co Skarga nie opuszcza