sprzed 1914 r., zajmowało również czołowe miejsce w programie działalności ZZSP i jego następcy - OZ PPS. "Narodowopolski charakter PPS zp" <page nr= 163>, a nienaruszanie przez kierownictwo tej partii przestrzeganych w SPD zasad centralizmu organizacyjnego, ani też nierealizowanie przez socjaldemokrację niemiecką przyrzeczeń dawanych Polakom - był podstawowym źródłem pogłębiającej się obcości między obu stronami. Aspiracje niepodległościowe socjalistów polskich kolidowały bowiem z interesami SPD, gdyż partia ta - w warunkach legalności i stałego jej umasawiania się oraz nieustającej integracji z narodowym życiem prusko-niemieckiej społeczności państwowej - mogła wprawdzie pozwolić sobie na wystąpienia przeciw antypolskiej polityce rządu, nie była natomiast w stanie bez narażenia się na samobójstwo polityczne