transcendentny wobec historii [...] Umarli są w posiadaniu tajemnicy, której my żyjący nie jesteśmy warci i nie jesteśmy zdolni odkryć".&lt;/&gt;<br><br> Za centralne miejsce, w którym dokonał się Holocaust, uważany jest Oświęcim, nazywany &lt;q&gt;"najokropniejszym miejscem na ziemi"&lt;/&gt; (przewodniczący Knesetu Szewach Weiss), &lt;q&gt;"miejscem ciemności, miejscem wiecznej nocy"&lt;/&gt; (Elie Wiesel), &lt;q&gt;"czarną dziurą człowieczeństwa"&lt;/&gt; (pismo Auschwitz Shalom).<br><br> Oświęcim jako zło absolutne był punktem zero w historii, dlatego zdaniem wielu dzieje ludzkości zdają się dzielić na dwie części: przed Oświęcimiem i po Oświęcimiu. Pojawiają się nowe obszary refleksji: świat po Oświęcimiu (Henryk Grynberg), Bóg po Oświęcimiu (Hans Jonas), Kościół po Oświęcimiu (Johann Baptist Metz), chrześcijaństwo po Oświęcimiu