zostały wprost odebrane przez Moskwę. <br><br> Od XIV wieku pospolite ruszenie Nowogrodzian, które sto lat wcześniej umiało zwyciężyć Szwedów i Krzyżaków, przestało brać udział w wojnach; wystarczyły do nich niewielkie drużyny książęce. Polityka Nowogrodu opierała się bowiem teraz nie na własnej potędze militarnej, lecz na utrzymywaniu równowagi między Litwą a Moskwą. Nadto wyżywienie miasta zależało od dostaw zboża z Zalesia - w XV w. całkowicie podległego Moskwie. Wstrzymanie dowozu zboża przez Moskwę wywoływało w Nowogrodzie głód i rozruchy ubogiej ludności. <br><br> Konsekwentna antynowogrodzka polityka wielkich książąt moskiewskich miała poparcie społeczeństwa wielkoruskiego, sprzyjającego likwidacji rozbicia politycznego kraju. Walka o Nowogród była więc walką o zjednoczenie