między dzielnicami i ściągali cła i myta od kupców przemierzających Polskę. To zahamowało ogólnokrajową wymianę handlową i przyczyniło się do rozwoju rynków lokalnych.<br><br>Rozbicie dzielnicowe spowodowało, iż wzrosła liczba osób uprawnionych do korzystania z posług i świadczeń wieśniaków. Prawo do pobierania danin mieli prócz księcia właściciele ziemi - możni i Kościół. Uciążliwy dla ludności wiejskiej stał się też obowiązek stacji, czyli goszczenia władcy, jego dworu i służby.<br><br>W tym czasie zanikały już wsie służebne, a cała ludność wiejska zajmowała się rolnictwem i hodowlą. Jednocześnie pod koniec XII w. panujący rozpoczęli ulepszanie organizacji swoich włości. Rozszerzali powierzchnię uprawną przez zagospodarowanie pustych dotąd terenów