krótko - na naszą osobistą ideę szczęścia i honoru". Wolność nie jest tutaj negatywnością, lecz czymś <orig>istotowo</> pozytywnym. Ona jest widzialną afirmacją jakiejś wartości, jakiejś - jak mówi autor - "osobistej idei szczęścia i honoru". A jeśli nawet wolność wyraża się jakimś protestem, to protest ten bierze się z głębszej niż on sam afirmacji. Wie o tym Kiryłow Dostojewskiego, gdy się zabija, aby świadczyć o prawdzie wolności. Wie także Mefistofeles z Fausta Goethego, gdy skarży się, że chociaż zawsze chce zła, to jednak mimo woli czyni dobro. Ale nawet intuicja Bergsona nie jest w stanie rozjaśnić całej tajemnicy wolności. Układa sobie ona obraz wolności