narracją o czasie ludzkim, arcyludzkim, była jeszcze do niedawna powieść. To ona - świecka Ewangelia - przysłoniła na cały wiek XIX hipotezę Szalonego Zegarmistrza. To ona pozwalała nie dostrzegać coraz szybszych ruchów wahadła. Powiada Poulet:<br>&lt;gap&gt;<br>Tę koniunkturę tworzy i korzysta z niej powieść realistyczna. Operuje ona rozległym horyzontem narracji i rozwiniętym systemem antycypacji, dokonuje też licznych inwersji czasowych, które w niczym jednak nie poddają w wątpliwość "prawdziwego" przebiegu zdarzeń, posługuje się niekiedy prezentacją sceniczną, ale zwykle wykorzystuje dystans czasowy. Odpowiednikiem świata - mechanizmu zegarowego jest tu perfekcyjne posługiwanie się perfektem. Czas jest widziany jako olbrzymi splątany łańcuch przyczyn i skutków, za którym tkwi bezczasowa