będą coraz to wyraźniej manipulantami, nie - manipulowanymi... A narrator? Ten ma więcej powodów do radości. Nauczył się nie tylko rozumieć, ale także uogólniać własne doświadczenie. Dowodem opowiastki wtrącone i przedmowy. Ale może te przedmowy - wtedy przynajmniej, kiedy odnoszą się nie do Ferdydurke, ale do literatury w ogóle - uznać za wypowiedzi autora? I jemu chyba także pozwolić na końcowy okrzyk triumfu? Zwraca się przecież wprost do rzeczywistych czytelników, podpisując się inicjałami W.G.<br>Swej ludycznej praktyce nadaje zatem Gombrowicz wartość uniwersalną.<br>Sprowadza się ona do przechwytywania zaistniałych form po to, aby się od nich wyzwolić. Lub ściślej: przekształcić je tak, aby partner