praktyce partii politycznych móc - jakby poza wszelką moralnością i poza wszelkimi wątpliwościami - rozstrzygać o ludzkim życiu. Jak wiadomo, był to problem w owym czasie wyjątkowo dramatyczny, ale nie będę go tu rozwijał. Po drugie zaś - powiada Berent - ideologia ruchów masowych sprzyja rozwojowi pewnego typu mentalności, rozwojowi postaw - jakby powiedział Fromm - autorytarnych. Berent ma pełną świadomość tego, że rozwój nowoczesnych partii politycznych oznacza zupełnie nowy okres w dziejach społeczeństw. Krótko mówiąc, znajdują się one u progu narodzin ideologii, które mogą porwać masy; ale <hi>przyszłość</hi> wywołanych w ten sposób ruchów społecznych jest nieobliczalna - właśnie dlatego, że nie stawia się pewnych podstawowych pytań. Otóż