książka, kobieta, krajobraz czy doktryna). Dlatego wszelkie przyszpilenia myśli, która z własnej zdolności do przemiany czyni sobie cnotę najwyższą, muszą zabrzmieć wysoce nielojalnie. Gombrowicza należy oceniać, chwytając zasadę, wedle której sam się dialektycznie przekształca, nie zaś wyłapując chwilowe (a nawet przypadkowe) sformułowania. Inaczej mówiąc, momenty procesu samoprzekształcania bywają u Gombrowicza banalne albo wręcz - niemądre. Jakże jednak zapomnieć, że są tylko momentami, które zostaną zniesione w twórczym ruchu naprzód?<br>Czas na przykład. Pod koniec życia ogłosił Gombrowicz niewielką glosę, zatytułowaną O Dantem i wydaną dwujęzycznie - po polsku i francusku - w 1968 roku w Paryżu. Wzburzyła ona wielce Ungarettiego, czemu trudno się dziwić