zjawić się, aby wypełnić "potrzebę serca". Pewnego ranka zjawia się oczekiwany Wernyhora.<br>Wtedy melancholia gubi złoty róg. Jest chwila porażki.<br>&lt;page nr=20&gt; Podkreślam tutaj to słowo "porażka".<br>Ono nie znaczy tyle samo co "klęska". Bywają klęski wspanialsze od zwycięstw, bo same w sobie pełne honoru i owocne dla przyszłości. Porażki są zawsze banalne, prozaiczne, głupie.<br>Poza tym w porażonym nie wszystko bywa "porażone", ponieważ w swym rdzeniu porażki są zawinione przez samą ofiarę. Porażka odsłania ograniczenie zadzierzystości. Być może, gdyby na jej miejscu było męstwo, prawdziwa odwaga, nie doszłoby do porażki. Z porażek wynosi się gorycz, z klęsk można wynieść honor i naukę