bohatera przechodzącego transformacje wykluczające tożsamość. Andrzej jest więc kolejno uczniem nieznanego bliżej rzymskiego malarza, jest żołnierzem niemieckim na froncie wschodnim, jest kochankiem Żydówki Racheli, jest nazistą sprawującym wysokie stanowisko w systemie zagłady Żydów holenderskich, jest poetą, jest schizofrenikiem.<br>Piszę, że Andrzej "jest" tym a tym. Ale utwór Czerniawskiego jest (może celowo) skomponowany tak enigmatycznie, że trudno dociec, do jakiego stopnia niektóre efekty są zamierzone. Jedno jednak wydaje mi się zupełnie jasne: autor poczuwa się do odpowiedzialności za systematyczną likwidację Narodu Wybranego przez oprawców hitlerowskich. Z jednej strony bohatera Czerniawskiego należy utożsamić z autorem, a z drugiej - z wykonawcami rozkazów Hitlera. Mamy