głód i wzmożoną śmiertelność. W obu prowincjach trafiały się lata, gdy liczba zgonów przerastała liczbę urodzin.<br>Na Śląsku przyrost ludności znajdował zatrudnienie w szybko rosnącym przemyśle.<br>W Poznańskiem i na Pomorzu, gdzie wielkiego przemysłu nie było, ten sam przyrost powiększał napięcie klasowe, zanim go nie rozładowała emigracja. W Królestwie krzywda chłopska była stałym źródłem fermentu, nie dość silnego jednak, by mógł zagrozić panującemu ustrojowi. W Galicji krańcowa nędza i zacofanie wsi znaleźć miały swe ujście w nagłym, żywiołowym wybuchu chłopskiego gniewu.<br><br>56. Rolnictwo i hodowla<br><br>Postęp sił produkcyjnych w rolnictwie Kongresówki stał się nieco szybszy po powstaniu listopadowym, choć trudno tu